I qism. Fotometriya asoslari

 
3.3. Rang kontrastlarining yettita turi
 
Agar ikkita rang o‘zaro solishtirilganda ular orasida aniq 
ifodalangan farq topilsa, unda kontrast haqida so‘z yuritiladi. Bu farqlar 
o‘zining oxirgi chegarasiga yetganda diametral yoki qutbli kontrast 
haqida gapiriladi. Masalan, katta – kichik, oq – qora, sovuq – issiq kabi 
qarama-qarshiliklarning eng oxirida namoyon bo‘lishi qutbli kontrastni 
ifodalaydi. Insonning sezgi a’zolari faqat solishtirish vositasi orqali 
ishlaydi. Ko‘z oldida liniyani solishtirish uchun undan qisqaroq liniya 
turgan bo‘lsa, bu liniya uzun ekan deb idrok qilinadi, agar liniyaning
oldida uzunroq liniya turgan bo‘lsa, unda u qisqaroq ekan deb idrok 
qilinadi. Xuddi mana shunga o‘xshab, rang bo‘yicha taassurotlar boshqa 
kontrastli ranglar yordamida kuchayishi yoki susayishi mumkin.
Rang ta’sirining o‘ziga hos usullarini o‘rganishda yetti turdagi 
kontrastning namoyon bo‘lishligi ma’lum bo‘ldi. Bular negizlari 
bo‘yicha shunchalik har xilki, ularning har qaysisini alohida o‘rganishga 
to‘g‘ri keladi. Bu kontrastlarning har biri o‘zining alohida tavsifi va 
badiiy ahamiyati, ko‘rishdagi, ta’sirchanlikdagi va konstruktivlikdagi 
ta’sir kuchi shunchalik o‘ziga hos va yagonaki, bular tufayli rangning 
hamma asosiy badiiy imkoniyatlarini kashf etish mumkin.
Gyote, Besold, Shevrel va Xelsel har xil rang kontrastlarining 
ma’noli mazmunini ko‘rsatib berishdi. Shevrel «simultan kontrast»ga
bag‘ishlab g‘oyat ko‘p ishlar qildi.
Rang kontrastlarining yettita turi quyidagicha nomlanadi: 
1.
Rang bo‘yicha kontrast. 

---

164 
2.
Och va to‘q ranglar kontrasti. 
3.
Sovuqlik va issiqlik kontrasti. 
4.
To‘ldiruvchi ranglarning kontrasti. 
5.
Simultanli kontrast. 
6.
To‘yinganlik bo‘yicha kontrast. 
7.
Rangli sirtlarning yuzasi bo‘yicha kontrast.