I qism. Fotometriya asoslari

Yoritilganlik.
Qorong‘i tunda yoki g‘orda atrofdagi jismlar 
ko‘rinmas bo‘ladi. Ammo yonayotgan gugurt cho‘pi bunday hollarda 
yaqin bo‘lgan buyumlarni aniq ko‘rsatadi. Demak,yorug‘lik 
manbasidan, berilgan holatda yonayotgan gugurt cho‘pidan yorug‘lik 
oqimi tarqaladi. Jismlarga tushayotgan yorug‘lik oqimining bir qismi 
qaytadi va inson ko‘ziga tushib ularni ko‘rish imkoniyatini beradi. Bu 
jismlarga qancha katta yorug‘lik oqimi tushsa, shuncha kattaroq 
yorug‘lik oqimi qaytadi va bu buyumlarni odam aniqroq ko‘radi. 
Jismlarga tushayotgan yorug‘lik oqimining kattaligiga bog‘liq 
bo‘lgan, alohida ularning har xil ko‘rinishligini tavsiflovchi E kattalik 
yoritilganlik deb aytiladi. Yoritilganlik yoritilayotgan sirtning birlik 
yuzasiga to‘g‘ri keladigan yorug‘lik oqimi bilan aniqlanadi, ya’ni
E = 
(1.19) 
Sirtga tushayotgan yorug‘lik oqimi bu sirtda bir xil taqsimlanganda 
uning yoritilganligi bu sirtning birlik yuzasiga to‘g‘ri keladagan 
yorug‘lik oqimi bilan o‘lchanadi: 
E =
(1.19a)
Yorug‘lik oqimi F sirtning S yuzasida notekis taqsimlanganda
(1.19a) formuladan foydalanilganda bu sirtning o‘rtacha yoritilganligi 
hosil qilinadi.XT da E ning birligini chiqaramiz: 
E = 1 lm/1 m
2 
=1 lm/m
2 
=1 lk. 
XT da yoritilganlikning birligi qilib luks (lk) qabul qilingan 
(lotinchada «luks» - yorug‘lik ). 
Yoritilganligi 1 luks deb shunday sirtga aytiladiki, bu sirtning har 
bir kvadrat metriga bir xilda 1 lyumen yorug‘lik oqimi tushadi. 

---

67 
Bir nechta misollar keltiramiz. Quyosh nurlari tushlikda (o‘rta 
kengliklarda) 100000 lk, to‘lin Oy esa 0,2 lk atrofida yoritilganlik hosil 
qiladi. Stoldan 1 m balandlikda osilib turgan quvvati 100 Vt bo‘lgan 
cho‘g‘lanma chiroq esa tagidagi stol sirtida 100 lk yoritilganlik hosil 
qiladi.