I qism. Fotometriya asoslari

 
1.1.2. Fotometriyada asosiy tushunchalar va terminlar 
 
Fotometriya
optikaning bir bo‘limi bo‘lib, bunda elektromagnit 
yorug‘lik to‘lqinlarining o‘tishi natijasida energiyaning o‘zgarishi 
ko‘riladi. Odatda fotometriyada ko‘rinadigan optik diapazondagi 
elektromagnit to‘lqinlarning ko‘zga va boshqa optik asboblarga ta’siri 
o‘rganiladi. Bu ta’sirni tavsiflash uchun energiyaning ko‘chishi nuqtai 
nazari bo‘yicha yorug‘lik tomonidan quyidagi asosiy fizik kattaliklar 
kiritiladi: 
yorug‘lik oqimi, yorug‘lik kuchi, yoritilganlik.
Yorug‘lik oqimi 
F deb, ko‘rinadigan nurlanishning normal ko‘zga 
ta’siri bo‘yicha baholanadigan quvvatiga aytiladi. Boshqacha aytganda, 
F ko‘zning his etishi bo‘yicha baholanadigan ma’lum bir sirt yuzasidan 
birlik vaqt ichida o‘ta-yotgan yorug‘lik elektromagnit to‘lqinlarining 
energiyasidir. Ko‘zning maksimal spektral sezgirligiga mos keladigan 
(λ=550 nm) monoxromatik yorug‘lik uchun, quvvati 1 vatt bo‘lgan 
nurlanishning yorug‘lik oqimi 683 lyumen (lm) teng bo‘ladi. Yorug‘lik 
oqimi yorug‘lik manbasi tomonidan hosil qilinadi va atrofdagi 
buyumlarga ta’sir qiladi. Mos holda yana ikkita kattalik: bittasi yorug‘lik 
manbasini tavsiflash uchun – manbaning yorug‘lik kuchi, ikkinchisi esa 
yorug‘likning jismlar sirtiga ta’sirini tavsiflovchi – yoritilganlik ko‘rib 
chiqiladi. 
Yorug‘likning nuqtaviy manbasi deb, manbadan kuzatilayotgan 
nuqtagacha bo‘lgan masofaga nisbatan chiziqli o‘lchamlari juda kichik 
bo‘lgan manbaga aytiladi. Bunday manba sharsimon elektromagnit 
to‘lqinlar tarqatadi. Yorug‘lik manbalarining chiziqli o‘lchamlari 
e’tiborga olinmasa ham mumkin bo‘lgan ko‘pgina masalalarda yorug‘lik 
manbasi nuqtaviy manba deb hisoblanadi.Yorug‘lik manbasidan har xil 

---

33 
1.1
– rasm. Fazoviy
burchakka doir 
yo‘nalishlarda nurlanayotgan yorug‘lik oqimining taqsimlanishini 
tavsiflash uchun