I qism. Fotometriya asoslari

 

---

117 
2.4.3. Yorug‘lik kompozitsiyasida kontrast 
Yorug‘lik kompozitsiyasida kontrastlik – 
bu nyuansning keskin 
ifodalangan aksidir. Dramaturgiya kontrastlarda qurilgan bo‘lib, 
sahnalashtirishda adekvat yorug‘lik yechimi topilishi shart Agar 
sevgining uyg‘onishi yorug‘lik nyuanslari orqali berilsa, rashk 
qiynoqlari esa yorug‘lik kontrastlarini talab qiladi. Rang, ravshanlik, 
yoritilganliklarning keskin o‘zgartirish bilan kontrastlikka erishiladi.
Jismlarni va fazoni, kattani va kichikni, shaffoflik va xiralikni, 
ya’ni sahna shakllari, o‘tishlari va shu kabilarning tashqi yoki ichki 
(konstruktiv) qarama qarshiliklarini, bor bo‘lgan farqlarni ta’kitlash 
kerak bo‘lganda yorug‘lik kontrastidan foydalaniladi. Yorug‘lik 
kontrasti o‘xshash bo‘lmagan elementlarning fazoviy birligini qurish 
vositasi, fazoda kompozitsion bog‘lanishlarni yaratish vositasi sifatida 
qaralishi kerak. Yorug‘lik kontrasti shakl va hossalaridagi farqlarni 
ta’kidlash va kuchaytirish bilan ularning birligini keskinroq, zo‘r 
taassurot tug‘diradigan qiladi hamda idrok qilishni kuchaytiridi.
Aynanlik
bu absolyut tenglik, ya’ni kattaliklar o‘z o‘ziga teng.
Aynanlik munosabatlarini berishda yorug‘lik ustasi zimmasida bir 
paytlar topilgan yorug‘lik yechimini aynan takrorlash vazifasi turadi. 
Masalan, bu personajning sahnada borligini belgilash yoki oldindan 
habardor qilish kerakligi uchun u o‘zining «yorug‘lik leytmotiviga» ega 
bo‘lishi kerak. Yoki sahnadagi ko‘rinish davomida qahramonning 
qaysidir esdaliklari epizodini aniq takrorlashi kerak. Bunday holatlarda 
eng nozik nyuyanslar ham hisobga olinmaydi. Ular so‘zsiz asosiy 
g‘oyani buzadi, chunki bu vaqtda gap prinsipial aynanlik ustida 
ketayapti va u yaqin o‘xshashlikni belgilaydi va ifodalaydi.