I psixolog olimlar tomonidan ijtimoiy psixologik moslashuvini o'rganish I

Madaniy kontekst. Har bir jamiyat boshqalardan ustun bo'lgan ma'lum bir shaxs sifatlarini qadrlaydi va bolalar ijtimoiylashuv jarayonida bu sifatlarni o'zlashtirib olishadi. Insondagi aynan qaysi siJatlar ko'proq qadrlansa, ijtimoiylashuv usullar shunga bog'liq bo'ladi, ular turli madaniyatlarda turlicha bo'ladi. Masalan, Amerikada o'ziga ishonish, o'zini boshqara olish va agressivlik kabilar qadrlansa, Hindistonda uning aksi, passivlik va mistitsizm qadrlanadi. Shuning uchun amerikaliklar buyuk sportsmenlar, astronavtlarga hurmat bilan qarashadi. Hindlar esa, zo'ravonlikka qarshi harakat qiladigan dindorlar va siyosat
arboblari (masalan, Maxatma Gandi)ga hurmat bilan qarashadi. Bu madaniy qadriyatlar ijtimoiy me'yorlar asosida yuzaga keladi. Tarkibida bir xillik mavjud bo'lmaganligi tufayli, ijtimoiylashuv ikki tomonlama jarayondir. Biologik omillar hamda madaniy omiIlarning, shuningdek, ijtimoiylashayotgan hamda ijtimoiylashmoqchi bo'lgan odamlar o'rtasida bir-biriga ta'sir etish jarayoni
ro'y beradi.
Shaxsning ijtimoiylashuvi uning bilishga bo'lgan obyektiv ehtiyoji jarayonida paydo bo'ladi. Biroq bu bilan uzviy ravishda shaxsda boshqa bir obyektiv ehtiyoj - o'ziga xoslikning namoyon bo'lishi ham shakllanadi. Shaxs uni yuzaga chiqarish uchun turli usul va vositalarni qidira boshlaydi va buning natijasida uning individuaIlashuvi ro'y beradi. Shaxsning fa qat o'zigagina tegishli
bo'lgan ijtimoiy ahamiyatga ega xislatlari individual tarzda namoyon bo'ladi, uning ijtimoiy xulq-atvori esa takrorlanmas jihatlarga ega bo'ladi.
Shaxsning ijtimoiy rivojlanishi o'zaro bog'liq bo'lgan ikki yo'naIishda olib boriladi: moslashuv (ijtimoiy madaniy tajriba, madaniyatni o'zlashtirish) va individuallashuv (mustaqillik, nisbatan o'ziga xoslikka ega bo'lish). Shunday qilib, ijtimoiylashuv tushunchasi zamonaviy fanda inson shaxsining moslashuvi va
individuallashuvi jarayonlarini o'zaro bog'laydi. Insonning aniq bir jamiyat sharoitlariga moslashuvi yoki undan ajralib chiqishi (individuallashuvi) ijtimoiylashuv jarayonining mazmunini tashkil qiladi. Moslashish subyekt va ijtimoiy muhitning o'zaro faol yaqinlashuvi jarayoni va natijasidir (J. Piaje, R. Merton).