I. H. Hamdamov, S. A. Abilova hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

o l i m l a r
D .R
a u p
va D j .V a f e n ta y n l a r n i n g
t a ’kidlashlaricha Yerda hayot o ‘n m artagacha tugab, yangitdan boshlangan
— «qayta tug'ilgan» va ularning har biri turli bioximik asoslarda kechgan. 
Hayot Yerda deyarli 3 mlrd 620 mln. yil m uqaddam vujudga kelgan. Quyosh 
tizim im iz esa kam ida 5 mlrd yoshda deb belgilangan (A .A bdurahm onov, 
«Saodatga eltuvchi bilim», T. «M ovarounnahr», 2005-y. 23—28 bet).
2. 
H ayotning o 'z -o 'z id a n paydo bo'lishi yoki spontan nazariyasi. Bu 
nazariya eski Xitoy va M isrda hukm ron bo'lib kelgan. Biologiya fanining 
asoschilaridan biri b o ‘lgan 
Aristotel (384—322) 
shu nazariya asoschilari va 
tarafdorlaridan biridir. Lining fikricha, tabiatda notirik organizm lardan asta- 
sekin h ay v o n lar paydo b o 'lg an . U larning o ra lig 'id a esa havvonlarga 
o'xsham agan tirik organizm lar yashagan. Demak. bi/ning tushunishim izcha. 
Aristotel gipotezasiga ko‘ra, m oddalam ing m a’lum bir zarrachalari faollik 
xususiyatiga ega b o iib , qulay sharoit mavjud b o ‘lganda ulardan tirik organ­
izm lar paydo bo'lgan. Bu faol zarrachalarning tuxum hujayrada joylash- 
ganligi t o ‘g ‘risidagi Aristotel flkri to ‘g ‘ri, biroq bunday faol zarrachalar 
quyosh yorug'ligida va buzilgan go'shtda ham bo'ladi degan gapi haqiqat- 
dan uzoqroqdir.
132

---

Xristian dinining paydo bo'lishi bilan spontan nazariyasi o 'z kuchini 
yo'qotadi. Shunday bo'lsa ham spontan nazarivasining tarafdorlaridan biri 
Van Gelmont (1577—1644) 
uch hafta ichida tajriba o'tkazib, sichqonni 
hosil qilganligini yozadi. U ning aytishi bo'yicha, sichqonlarning paydo 
bo'lishida kishilarning terlashi faol rol o'ynaydi (terdan sichqon hosil 
bo'ladi).
Birinchi bo'lib hayotning spontan holda paydo bo'lishi nazariyasiga shubha 
bilan qaragan olim italiyalik vrach