I. H. Hamdamov, S. A. Abilova hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

M igel-S ervit
( 1 5 1 1 - 1 5 5 0 ) kichik q o n aylanish d oirasini k a sh f qiladi va u kashfiyoti 
u c h u n olo v d a kuydiriladi.
A.Tsezalpin (1 5 8 3 ) 
o 'sim lik la r so h asid a k u zatish lar olib b o rib , u larn i 
u ru g 'i, guli va m evasining tu zilish ig a asoslanib g u ru h la rg a b o 'la d i.
H u ja y ra n in g tu z ilis h i to 'g 'r is id a g i k a s h fiy o tla rn i 
G .G u k
( 1 6 6 5 ) , 
M .M a lp ig i 
( 1 6 7 5 - 1 6 7 9 ) ,
N .G ryu
( 1 6 7 1 - 1 6 8 2 ) b o s h la b b e r a d ila r. 
A.Levinguk 
1 6 7 3 -y ild a e ritro tsitla r va sp e rm a to z o id la r tuzilishi to 'g 'ris id a
fikr yuritadi. Biologiyaning keyingi taraqqiyoti 
K.Linney 
ishlari bilan bevosita 
b o g 'la n g a n b o 'lib , u tab ia tsh u n o slik faniga b in a r n o m en k latu ra™ kiritgan. 
O 'n m in g d an o rtiq o 'sim lik tu rlarin i tasvirlab beradi va o 'sim lik la r o lam in i 
24 sinfga b o 'la d i.
Tirik tabiatning rivojlanishi to'g'risidagi dastlabki ta'lim o tlar XVIII asm ing 
ikkinchi yaim i va X IX asm ing boshlarida paydo bo'la boshlaydi. 1809-yilda 
J.B.Lamark (1 7 4 4 -1 8 2 9 ) 
birinchi bo'lib evolyutsiya nazariyasiga asos soldi. U 
evolyutsiya haqidagi g'oyani dastlab “Zoologiyaga kirish" asarida ilgari surgan 
bo'lsa, 1809-yilda ch o p etilgan “ Zoologiya falsafasi” asarida esa uni evolyut­
sion nazariya holiga keltirdi. Lam ark fikricha, sodda m avjudotlar o 'z -o 'z id an
anorganik tabiatdan paydo bo'ladi. Keyinchalik tashqi m uhit ta ’siri ostida ular 
o'zgarib davrlar o'tishi bilan takom illashib, m urakkablashib yuksak bo'lgan 
organizmlarga aylanadi. Lam arkning qayd etishicha, o'sim liklar tashqi m uhitning 
to'g 'rid an to 'g 'ri t a ’siri ostida o'zgaradi, hayvonlarda esa, ichki intilish ular­
ning oddiydan m urakkabga to m o n o'zgarishida asosiy rol o'ynaydi.
Lam ark organik olam evolyutsiyasi haqidagi t a ’lim otga asos solgan b o 'lsa- 
d a , b iro q e v o ly u ts iy a n in g h a r a k a tla n tiru v c h i o m illa r in i tu s h u n tir ib
berolm aydi.
14

---

O rg an ik d u n y o n in g birligini asoslab berish d a , sitologiya va gistologiya 
fanlarini rivojlantirishda