I боб. ЎЗбекистон инсоният цивилизациясининг қадимги ўЧОҚларидан бири таянч сўз ва иборалар

этганлар, гулханда пиширилган мазали ва тўйимли гўшт истеъмол
қилишган, йиртқич ҳайвонларни олов билан қўрқитишган. Оловни билиб
олиш одамлар ҳаётида, уларнинг ҳайвонлар устидан ҳукмронлик қилишида
катта аҳамиятга эга бўлган.
Ўзбекистон ҳудудида сўнгги палеолит одамлари яшаган анчагина
манзилгоҳлар топилган. 1939 йилда Самарқанд санъат ва маданият тарихи
музейининг ходими Н.Г.Харламов Самарқанд шаҳридан ўтган Сиёбча сойи
ёқасидан сўнгги палеолит даврига хос одам манзилгоҳини топади. Бу
манзилгоҳда Самарқанд давлат университетининг археологлари Д.Н.Лев ва

1 Германиянинг Неандертал водийсидан топилган, бундан 100-40 минг йиллар яшаган одамларга берилган

ном.

27

М.Жўрақуловлар томонидан ўтказилган изланишлар натижасида учта
маданий қатлам очилиб ўрганилади. Бу макондан одам скелетлари, иккита
пастки жағ суяги, ҳайвон суяклари, чайласимон кулба излари, унинг
марказида ўчоқ ва кул қатламлари, 10 мингга яқин тош қуроллари /тош
пичоқ, қирғич, тош болта/ топилган. Самарқанд маконидан тасвирий
санъатнинг энг қадимги намунаси - ҳайвоннинг қовурға суягига чизилган
бешта ўйиқ шакл, бир қанча суяк безаклари топилган.
Сўнгги палеолит одамларининг манзилгоҳлари Тошкент ва
Сурҳондарё вилоятларида ҳам топилган. Ўрта Осиёда 30 дан ортиқ бундай
ёдгорликлар топиб ўрганилган. Мамлакатимизнинг сўнгги палеолит
манзилгоҳларида ўтказилган тадқиқотлар бу даврда меҳнат қуроллари ясаш
техникасида, одамларнинг турмуш тарзи ва дунёқарашида, хўжалик
юритишида кескин ўзгариш юз берганлигини кўрсатади. Одамлар
жисмоний жиҳатдан ҳам такомиллашди. Одамларнинг янги тури, ҳозирги
замон одамларига ўхшаш бўлган крамоньонлар¹шаклланди. Фанда бу
одамни «homo-sapiens» - «ақл-идрокли одам» деб аталади. Уларнинг мия
ҳажми «homo-habilis»дан икки баравар катта, бўйи баланд, қомати тик
бўлган, нутқи ривожланиб, оддий гап туза олган. Хўжаликда балиқ ови
келиб чиқади. Одамлар яшаш учун кулбалар қурганлар.