I-bob. Statistik ma’lumotlarni to’plash nazariyasi va amaliyoti uslubiy ko‘rsatmalar va namunaviy masalalarni echish

Tijorat magazinlarining tovar oboroti bo‘yicha guruhlar

№	Tovar oborot hajmi bo‘yicha guruhlar, mln.so‘m	Magazinlar soni	Tovar oborot hajmi, mln.so‘m
I	10 mln so‘mgacha	15	93.0
II	10-15	9	112.0
III	15-20	13	200.0
IV	20-30	3	68.0
V	30-50	8	378.0
VI	50-60	7	385.0
VII	60-70	3	180.0
VIII	70-100	8	600.0
IX	100-200	22	2400.0
X	200 va undan yuqori	12	3744.0
Jami		100	8160.0

Echilishi:

Jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki ushbu keltirilgan guruhlash ma’lumotlari etarli darajada yaqqol va umumiy qonuniyatni ifodalab bera olmaydi. Bu erda faqatgina to‘plam tuzulishini ko‘rishimiz mumkin.

Tovar oborotning umumiy hajmi va bitta magazinga to‘g‘ri keladigan tovar oborot hajmi o‘rtasidagi bog‘lanish darajasini aniqlash maqsadida keltirilgan o‘nta guruh o‘rniga oltita guruhga ajratamiz. Masalan, ikkinchi guruhda ikkinchi va uchunchi guruh ko‘rsatkichlarini olamiz. YA’ni ikkinchi guruhga 10-20 mln.so‘m tovar oborot hajmiga ega bo‘lgan magazinlar, uchunchi guruhga 20-50 mln.so‘m tovar oborot hajmiga ega bo‘lgan magazinlar, to‘rtinchi guruhga 50-100 mln.so‘m tovar oborot hajmiga ega bo‘lgan magazinlar, beshinchi guruhga 100-200 mln.so‘m tovar oborot hajmiga ega bo‘lgan magazinlarni olamiz. Barcha ma’lumotlarni jadvalga joylashtiramiz(1.8-jadval).

1.8-jadval

Oraliqlarini yiriklashtirish usulida ikkilamchi guruhlash

№	Tovar oborot hajmi bo‘yicha guruhlar, mln.so‘m	Magazinlar soni	Tovar oborot hajmi, mln.so‘m
1	2	3	4
I	10 mln so‘mgacha	15	93.0
II	10-20	22	312.0
III	20-50	11	446.0
IV	50-100	18	1165.0
V	100-200	22	2400.0
VI	200 va undan yuqori	12	3744.0
Jami		100	8160.0

Oraliqlar nisbatiga asoslanib ikkilamchi guruhlashni amalga oshirish uchun 1.7-jadvaldagi tovar oborot hajmi bo‘yicha o‘nta guruh o‘rniga yiriklashtirilgan beshta guruhga ajratamiz.

Birinchi guruh 40 mln.so‘mgacha tovar oboroti hajmiga ega bo‘lgan magazinlar, ya’ni I. II. III. IV-guruhdagi magazinlar(15+9+13+3) va V-guruhning faqat bir qismi kiradi. Beshinchi guruhga 30-50 tovar oboroti hajmiga ega bo‘lgan magazinlar kiradi va guruh oraliq kattaligi 20 ga teng. Birinchi guruh 40 sonini tashkil etishi uchun 10 sonini ajratib olishimiz kerak:

Demak birinchi guruhga tegishli magazinlar soni: 15+9+13+3+4=44 Tovar oborot hajmi bo‘yicha ham shu nisbatda asosida hisoblaymiz:

Natijada tovar oborot hajmi: 93+112+200+68+189=662_{ }

Ikkinchi guruh uchun:

Magazinlar soni; _{ }

Tovar oborot hajmi;_{ }

Uchunchi guruh uchun:

Magazinlar soni; _{ }

Tovar oborot hajmi;_{ }

To‘rtinchi guruh uchun:

Magazinlar soni; _{ }

Tovar oborot hajmi;_{ }
Beshinchi guruh oralig‘i dastlabki guruh oralig‘iga mos tushganligi sababli uning ko‘rsatkichlarini o‘zgarishsiz qoldiramiz(1.9-jadval).

1.9-jadval

Oraliqlarini yiriklashtirish usulida ikkilamchi guruhlash

№	Tovar oborot hajmi bo‘yicha guruhlar, mln.so‘m	Magazinlar soni	Tovar oborot hajmi, mln.so‘m
1	2	3	4
I	40 mln so‘mgacha	44	662
II	40-80	16,7	954
III	80-120	9,7	880
IV	120-160	17,6	1920
V	160 va undan yuqori	12	3744
Jami		100	8160.0

Mustaqil ishlash uchun masalalar
1-masala. Quyidagi hodisalarni o‘rganish uchun lozim bo‘lgan kuzatuv ob’ektini, to‘plam birligini va kuzatuv dasturini aniqlang:

a) TMI sirtqi 2- kurs talabalarining uchinchi smestr natijalariga ko‘ra o‘zlashtirish darajasini;

b) TMI kunduzgi 1- kurs talabalarining birinchi smestr natijalariga o‘zlashtirishi darajasini.
2-masala. Buxgalteriya hisobi va audit yo‘nalishiga 2017-2018 o‘quv yilida o‘zbek guruhlarga qabul qilingan talabalarining yoshi bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

18	19	20	18	18	18	19	19	16	20	21	21	18	16	18	22	22	19
21	18	20	20	16	16	22	18	21	21	18	24	19	19	19	19	21	21
21	21	18	16	24	20	20	20	16	16	24	18	18	18	19	19	19	16
16	23	17	16	22	16	22	25	25	19	19	19	16	23	16	17	22	20
22	22	16	16	19	19	19	17	18	18	23	23	17	20	22	20	21	16

16=2+2+4+7+5=20

18=10+7+7+3+5=32

22=4+7+5+1+3=

YUqoridagi ma’lumotlar bo‘yicha taqsimot qatorini tuzing va uni grafik orqali tasvirlang.

3-masala. Maktablar ro‘yxati uchun kuzatuv ob’ekti, to‘plam birligi, kuzatuv dasturi va o‘rganish maqsadini aniqlang. to‘plam birligi va uni qayd qilish usuli, maktab ro‘yxati o‘tkazishi vaqtini aniqlang
4-masala. Statistik kuzatuv natijasida quydagi ma’lumotlar olingan:

Sex №	I/ch hajmi, ming so‘m		Farqi, ming so‘m	Ishchilar soni, kishi		Farqi, kishi
	reja	haqiqat		reja	haqiqat
1 2 3	7750 9860 3300	8050 10200 3400	+ 300 + 340 + 100	1070 883 540	1090 901 526	+ 20 + 28 - 14
	20910	21650	+ 740	2443	2517	+ 34

Arifmetik usulda tekshiring va xatoni aniqlang.
5-masala. Statistik kuzatuv natijasida quyidagi ma’lumotlar savol-javob usulida olingan:

a) 1. FIO

2. Jinsi – erkak

3. YOshi – 19

4. Nikohdan o‘tganligi – yo‘q

5. Ma’lumoti – boshlang‘ich

6. Mashg‘ulot turi – ishchi

7. Mazkur hududda istiqomat qilish vaqti - 42

b) 1. FIO

2. Jinsi – erkak

3. YOshi – 61

4. Ma’lumoti – Bakalavr

5. Daromad manbai – stipendiya

6. Mashg‘ulot turi – buxgalter

Berilgan ma’lumotlarni mantiqiy usulda tekshiring va xatoni aniqlang.
6-masala. Korxonalar asosiy vositalarining qiymati bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar keltirilgan:

Korxonalar	Asosiy vositalarining qiymati (mln. so‘m.)
1	250
2	610
3	420
4	180
5	240
6	550
7	310
8	190
9	230
10	600

Berilgan ma’lumotlar asosida asosiy vositalarining qiymati bo‘yicha 3 ta teng intervalli guruhlarga ajrating. Har-bir guruhga tegishli korxonalar sonini ko‘rsating

7-masala. Xazorasp tumani, ulgurji savdo bozori maishiy-texnika tovarlari bilan savdo qiluvchi magazinlarining tovar oboroti 4-chorak yakuni bo‘yicha quyidagicha taqsimlangan.

№	Tovar oboroti hajmi mlrd.so‘m	№	Ishchilarning yillik o‘rtacha soni, kishi
1	2.7	6	3
2	6.2	7	360
3	3.8	8	380
4	4.1	9	220
5	3.9	10	460

Berilgan ma’lumotlar asosida tovar oboroti hajmi bo‘yicha 3 ta teng intervalli guruhlarga ajrating. Har-bir guruhga tegishli magazinlar sonini ko‘rsating

8-masala. Korxonaning ishlab chiqarish ko‘rsatkichlari quyidagicha:

№	Ishlab chiqarilgan mahsulot, ming.t	Jami harajat, mln.so‘mda	Mahsulot birligi tannarxi, ming so‘mda	№	Ishlab chiqarilgan mahsulot, ming.t	Jami harajat, mln.so‘mda	Mahsulot birligi tannarxi, ming so‘mda
1	9.0	81	9.2	13	4.8	43	9.17
2	1.7	16	9.41	14	2.6	24	9.23
3	4.6	40	8.7	15	4.0	36	7.81
4	11.5	86	7.48	16	11.0	86	8.33
5	2.1	19	9.05	17	7.8	65	8.50
6	10.6	82	7.43	18	2.0	17	8.64
7	6.0	51	8.50	19	5.9	51	8.28
8	8.5	70	8.0	20	7.0	58	9.03
9	11.6	87	7.50	21	3.1	28	7.95
10	1.6	15	9.36	22	9.8	78	8.62
11	4.2	40	9.52	23	3.8	31	8.40
12	7.4	61	8.25	24	3.7	24	9.21

Mahsulot hajmi bilan uning tannarxi orasidagi bog‘lanishni aniqlash uchun teng intervalli 5 ta guruhga ajrating va natijalarini jadvalda tasvirlang.

9-masala. Tarmoqdagi 24 ta zavodning asosiy kapitali ishchilarning o‘rta soni bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

№	Asosiy kapital qiymati o‘rtacha qiymati, mln.so‘m	Ishchilarning yillik o‘rtacha soni, kishi	Ishlab chiqarish xajmi, mln.so‘m	Reja bajarilishi, %	№	Asosiy kapital qiymati o‘rtacha qiymati, mln.so‘m	Ishchilarning yillik o‘rtacha soni, kishi	Ishlab chiqarish xajmi, mln.so‘m	Reja bajarilishi, %
1	3,0	360	3,2	103.1	13	3,0	310	1,4	89.4
2	7,0	380	9,6	98.7	14	3,1	410	3,0	88.6
3	2,0	220	1,5	101.2	15	3,1	635	2,5	100.2
4	3,9	460	4,2	96.3	16	3,5	400	7,9	100.1
5	3,3	395	6,4	106.1	17	3,1	310	3,6	103.9
6	2,8	280	2,8	94.5	18	5,6	450	8,0	94.2
7	6,5	580	9,4	92.9	19	3,5	300	2,5	99.5
8	6,6	200	11,9	106.8	20	4,0	350	2,8	99.8
9	2,0	270	2,5	105.4	21	1,0	330	1,6	104.8
10	4,7	340	3,5	98.6	22	7,0	260	12,9	101.5
11	2,7	200	2,3	102.4	23	4,5	435	5,6	96.7
12	3,3	250	1,3	105.3	24	4,9	505	4,4	100.0

Berilgan ma’lumotlar asosida:

a) Asosiy kapital qiymati bo‘yicha 3 ta teng intervalli guruhlarga ajratib taqsimot qatori tuzing. Xulosa qiling.

b) Ishchilar soni bo‘yicha 3 ta guruhga bo‘lib taqsimot qatori tuzing. Xulosa qiling.
10-masala. 9-masala ma’lumotlari asosida ishchilarning yillik o‘rtacha soni bo‘yicha 4 ta teng intervalli guruhga ajrating va taqsimot qatorini tuzing. Reja bajarilishi bo‘yicha alohida, rejadan tashqari bajarirgan ish bo‘yicha 3 ta teng intervalli guruhga ajrating
11-masala. Viloyat aholisining yoshi va soni bo‘yicha quyidagicha taqsimlangan:

№	Viloyat aholisining yoshi	Viloyat aholisining soni, ming kishi
1	4 yoshgacha	8,685
2	4-8	7,824
3	8-12	7,493
4	12-16	17,523
5	16-20	26,745
6	20-24	27,254
7	24-28	25,586
8	28-32	26,247
9	32-36	19,652
10	36-40	23,258
11	40-44	22,213
12	44-48	24,243
13	48-52	21,357
14	52-56	16,325
15	56-60	17,239
16	60-64	10,349
17	64-68	12,657
18	68-72	11,243
19	72-76	11,214
20	76-78	9,727
21	78-82	7,213
22	82-86	6,157
23	86-90	6,298
24	90-94	3,958
25	94-98	2,854
26	98-102	1,758
27	102 yosh va undan yuqori	1,281
Jami		376,353

Viloyat aholisining yoshi bo‘yicha guruhlar oraliqlarini yiriklashtirish usulida quyidagicha qayta guruhlang; 8 yoshgacha; 8-20; 20-40; 40-60; 60-90; va 90 yosh va undan yuqori.

12-masala. Tumandagi savdo do‘konlari bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Do‘konlar guruhi (reja bajarish bo‘yicha)	Do‘konlar soni	Tovar oborot (mln. so‘m)
		Reja	Haqiqat
90-95 95-100 100-102 102-105 105-110 110-115 115-120 120-125 125-130	2 3 2 4 2 3 5 4 2	130 220 90 250 150 324 240 250 180	120 215 91 262 161 362 282 300 227
Jami	27	1834	1920

Reja bajarishi to‘g‘risida yaqqolroq ma’lumotga ega bo‘lish uchun berilgan guruhlarni oralig‘ini kengaytirish usuli bilan 5 ta guruh hosil qiling. Har bir guruh uchun tovaroborot hajmi bo‘yicha reja bajarilishi darajasini hisoblang.

13-masala. Bank xodimlarining bir qismi, ularning ma’lumot darajasi va jinsi bo‘yicha o‘rganilib quyidagi ma’lumotlar olindi:

№