I-bob. Statistik ma’lumotlarni to’plash nazariyasi va amaliyoti uslubiy ko‘rsatmalar va namunaviy masalalarni echish

1.2-jadval

Respublikada etishtirilgan qishloq, o‘rmon va baliq xo‘jaligi mahsulotlarining hajmi

№	Viloyat	Etishtirilgan mahsulot hajmi, mlrd.so‘mda	№	Viloyat	Etishtirilgan mahsulot hajmi, mlrd.so‘mda
1	Andijon	7415,1	8	Surxondaryo	6317,7
2	Buxoro	5775,3	9	Sirdaryo	2902,3
3	Jizzax	3399,4	10	Toshkent	8424,7
4	Qashqadaryo	5690,3	11	Farg‘ona	6018,8
5	Navoiy	3853,9	12	Xorazm	3780,6
6	Namangan	4879,3	13	Qaraqolpokiston Resp.	1958,6
7	Samarqand	9088,2

Ma’lumotlar asosida etishtirilgan mahsulot hajmi bo‘yicha 3ta guruhga ajrating.

Echilishi:

Masalani echish uchun oldin etishtirilgan mahsulot hajmi bo‘yicha eng yuqori va eng kichik qiymatini

aniqlaymiz. Jadval ma’lumotlariga ko‘ra Samarqand viloyati eng yuqori, Qaraqolpokiston Respublikasi eng past ko‘rsatkichga erishgan.

Guruh oralig‘i kattaligini aniqlab olamiz:

Demak guruh oralig‘i kattaliki 2376.5 mlrd.so‘mni tashkil etadi. Endi guruhlarni tuzib chiqamiz. Birinchi guruhning chegarasini aniqlash uchun belgining eng minimal qiymatiga oraliq kattalikni qo‘shsak birinchi guruhning yuqori chegarasi kelib chiqadi: 1958.6+2376.5=4335,1 mlrd.so‘m. Demak birinchi guruhga 1958,6-4335,1 gacha mahsulot hajmiga ega bo‘lgan viloyatlar kiradi. Bu guruhga tartib raqami 3, 5 ,9 ,11, 12 bo‘lgan viloyatlar kiradi. SHu tartibda qolgan guruhlarni aniqlaymiz va olingan natijalarni jadvalga joylashtiramiz(1.3-jadval).

1.3-jadval

Mahsulot hajmi bo‘yicha guruhlar

№	Etishtirilgan mahsulot hajmi bo‘yicha guruhlar mlrd.so‘mda	Viloyatlar soni	Etishtirilgan mahsulot hajmi, mlrd.so‘mda	Jami mahsulotga nisbatan (%)
I	1958,6-4335,1	5(3, 5, 9, 12, 13)	15894,8	22,9
II	4335,1-6711,6	5(2, 4, 6, 8, 11)	28681,4	41,3
III	6711,6-9088,2	3(1, 7, 10)	24928,0	35,9
Jami		13	69504,2	100,0

5-masala. Tijorat banklarining foiz stafkalari va kredit miqdori bo‘yicha ma’lumotlar berilgan(1.4-jadval).

1.4-jadval

№	Foiz stavkasi, %	Kredit mikdori, mlrd.so‘m	№	Foiz stavkasi, %	Kredit mikdori, mlrd.so‘m
1	14	27,50	16	24	12,18
2	24	22,33	17	14	12,12
3	22	21,20	18	22	11,90
4	18	8,90	19	28	6,10
5	12	27,80	20	26	5,40
6	14	11,60	21	26	5,20
7	14	13,24	22	32	2,80
8	14	13,36	23	22	12,30
9	18	13,50	24	18	16,45
10	24	13,54	25	22	21,10
11	18	13,58	26	22	17,80
12	14	3,25	27	18	19,62
13	30	7,60	28	20	20,15
14	24	2,90	29	20	23,98
15	18	25,52	30	14	26,50

Jadval ma’lumotlari asosida:

1. 
   Tijorat banklarining kredit mikdori bo‘yicha guruhlarga ajrating
   
2. 
   kredit mikdori va foiz stavkasi o‘rtasidagi bog‘liqlikni analitik guruhlash yordamida baxolang.
   

Echilishi:

1) Guruxlash quyidagicha amalga oshiriladi. Oldin guruhlar soni va guruh intervali aniqlanadi. 1.4-jadval ma’lumotlariga ko‘ra kredit mikdori 5-bankda eng yuqori, 22-bankda eng past ko‘rsatkichga erishgan.

Guruhlar soni Sterjess formulasiga asosan, to‘plam birliklarining soni 30 ta bo‘lganda 5 ta olinadi. Guruh oralig‘i kattaligini aniqlab olamiz:

Guruhlarga ajratish uchun kredit miqdori bo‘yicha har bir guruhning quyi va yuqori chegarasini aniqlab olish lozim. Birinchi guruhning chegarasini aniqlash uchun belgining eng minimal qiymatiga oraliq kattalikni qo‘shsak birinchi guruhning yuqori chegarasi kelib chiqadi: 2,80+5=7,80 mlrd.so‘m. Demak birinchi guruhga 2,80-7,80 mlrd.so‘mgacha kredit mikdoriga ega bo‘lgan banklar kiradi. Bu guruhga tartib raqami 12, 13, 14, 19, 20, 21,22 bo‘lgan banklar kiradi. CHunki ushbu banklarning kredit mikdori mos ravishda 3.25, 7.60, 2.50, 6.10, 5.40, 5.20, 2.80 mlrd.so‘mga teng. Bu erda bir narsaga e’tiborni qaratish kerakki, agar kredit miqdori 7.80 mld.so‘mga ya’ni 1-guruhning yuqori qiymatiga teng bo‘lsa bu bank ikkinchi guruhga kiritiladi. SHu tartibda qolgan guruhlarni aniqlaymiz va olingan natijalarni jadvalga joylashtiramiz(1.5-jadval).

1.5-jadval

Banklarni kredit miqdori bo‘yicha guruhlash

№	Kredit mikdori bo‘yicha guruhlar, mlrd. so‘m	Banklar tartib raqami va soni	Kredit mikdori, mlrd. so‘m
I	2.80-7.8 0	12, 13, 14, 19, 20, 21, 22	3.25, 7.60, 2.80, 6.10, 5.40, 5.20, 2.80
	jami	7	33.15
II	7.80-12.80	4, 6, 16, 17, 18, 23	8.90, 11.60, 12.18, 12.12, 11.90
	jami	6	69.00
III	12.80-17.80	7, 8, 9, 10, 11, 24	13.24, 13.36, 13.50, 13.54, 13.58, 16.45,
	jami	6	83.67
IV	17.80-22.80	2, 3, 25, 26, 27, 28	22.33, 21.20, 21.10, 17.80, 19.62, 20.15,
	jami	6	122.20
V	22.80-27.80	1, 15, 22, 29, 30	27.50, 27,80, 25.52, 23,98, 26,50
	jami	5	131.30
	Jami	30	439.32

2) Kredit mikdori va foiz stavkasi o‘rtasidagi bog‘liqlikni analitik guruhlash yordamida baxolash omil va natijaviy belgi o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rganishdan iborat. Berilgan ma’lumotlar asosida omil belgi qilib foiz stavkasini olsak maqsadga muvofiq bo‘ladi, chunki foiz stavkasi miqdori baland yoki past bo‘lishi kredit miqdorini ko‘proq yoki kamroq berilishiga sabab bo‘la oladi. Demak analitik guruhlashni amalga oshirish uchun omil belgi, ya’ni foiz stavkasi bo‘yicha 5 ta guruhga ajratamiz. Tijorat banklarda foiz stavkasi bo‘yicha eng yuqori ko‘rsatichkich 30 %, eng past ko‘rsatkich 12 % qilib bergilangan.

Guruh oralig‘i kattaligi:

Demak birinchi guruhning chegarasi 12 %dan 16% gacha, bu guruhga tegishli banklar soni 8 ta. Qolgan guruhlar: 16-20% va 6 ta, 20-24% va 7 ta, 24-28% va 6 ta, 28-32% va 3 ta bankni o‘z ichiga olgan. Barcha hisob-kitoblarni jadvalga joylashtiramiz(1.6-jadval)

1.6-jadval

Foiz stavkasi va kredit miqdori bo‘yicha bog‘liqlik jadvali

№	Foiz stavkasi bo‘yicha guruhlar, %	Banklar tartib raqami	Banklar soni	Foiz stavkasi		Kredit mikdori
				jami	o‘rtacha	jami	o‘rtacha
I	12-16	1, 5, 6, 7, 8, 12, 17, 30	8	110	13.8	135.4	16.9
II	16-20	4, 9, 11, 15, 24, 27	6	108	18.0	97.6	16.3
III	20-24	3, 18, 23, 25, 26, 28, 29	7	150	21.4	107.3	15.3
IV	24-28	2, 10, 14, 16, 20, 21,	6	148	24.7	61.5	10.3
V	28-32	13, 19, 22	3	90	30.0	16.5	5.5
	Jami