I bob. O’zgaruvchan tok zanjirlari 1 asosiy ta’riflar

77- Rasm. Uch simli o’zgarmas yuk sistemasining hosil qilinishi:

a-o’zgarmas tokning umumiy yerga ulangan ikkita zanjiri, b-xuddi shu zanjirlarning uch simli sistemaga birlashtiradi.



78- Rasm. Oltifazalisistemaningtoklarvektorlarining(а)vashuvektorlarningyopiqko’pburchakligi (b)

Alohida alohida energiya manbalariga vabitta umumiy simga ega bo’lgan bir necha o’zgaruvchan tok zanjirlaridan birlashgan sistema barpoqilish uchun umumiy simdan o’tadigan toklar, ya’ni hamma birlashgan zanjirlarning toklari oniy qiymatlarining algebrik yig’indisi nolga teng bo’lishi kerak. Bu shart birlashtiriladigan zanjirlardagi toklar vektorlarining yig’indisi yopshqoqko’pburchaklik hosilqilgandagina bajariladi (78rasm). Bunday birlashgan sistemada uning ayrim zanjirlarini fazalar¹, barcha sistemani esa—ko’p fazali sistema deb atash qabul qilingan.

78 rasmdagi diagramma simmetrik olti fazali sistemaning toklari uchun tuzilgan.Toklarning oltiburchaklik hosil qiluvchi oltiga vektori bir-biri­ga nisbatan faza jixatdan oltidan bir davrga siljigan, bunga toklar vektorlari orasidagi 60° burchak muvofiq keladi.

Yuqorida aytilgan shartga asoslanib, xar-xil qui-fazali: uch fazali, olti fazali, o’n ikki fazali vahokozo sistemalar tuzish mumkkn. Ular orasida eng ko’p tarqalgani faqat nisbatan oddiy uch fazali sistemadir.

Ko’p fazali sistemalarda o’zgaruvchan tokni tuo’g’rilashda sistemaning fazalar tokni qancha ko’pbo’lsa, tug’rilangan tok ning pulsatsiyasi shuncha kamayadi. Shu sababli tug’irlash qurilmalarida ba’zan olti fazali vahatto o’n ikki fazali sistemalar qo’llaniladi. Lekin odatda ular uch fazali sistemani o’zgartrish (masalan, maxsus transformator yordamida) yo’li bilan hosilqilinadi.
UCH FAZALISISTEMANINGELEMENTLARI
Hozirgi vaqtda elektr energiyasi olish, uzatish va taqsimlash ko’phollarda uch fazali sistema vositasida amalga oshiriladi.

Bu sistemani rus injeneri M. O. Do livoDobrovolskiy ixtiro qilgan va barcha asosiy qismlarini amalda ishlab chiqgan edi.

Nomidan kurinib turibdiki, uch fa­zali sistema uchta elektr energiyasi manbaidan va uzatish liniyalarining umumiy yerni orqali ulangan uchta zanjirdan iborat.

Sistemaning barcha fazalari uchun uch fazali generator energiya manbai hisoblanadi (79rasm).U o’zgaruvchan tokning bir fazali generatoridan statorida bir-biridan izolyasiyalangan uchta bir xil chulg’amlar joylashtirilganligi bi­lan farqqiladi.Ular shunday joylash tirilganki, bu chulg’amlarda induksiyalanadigan eyuk faza jixatdan bir-biri­ga nisbatan 120° siljigan bo’ladi.