|
Ishlab chiqarishdagi shikastlanish tahlili
Ishlab chiqarish jarohatlarining oldini olish - juda murakkab kompleks boʻlib, avvalo, muhandis, texnik mutaxassislardan, shuningdek tibbiy va boshqa sohadagi mutaxassislardan alohida e’tibor qaratishni talab eatadigan muammodir.
Mashina va mexanizmlarning xavfli doiralari. Agar ishlovchilar jarohatlantirishga sababchi boʻlgan xavfni keltirib chiqaruvchi mashinalar bilan ma’lum masofada ishlamasalar koʻngilsiz hodisa yuz berishi mumkin.
Insonning hayoti va salomatligiga ta’sir etadigan xavfli maydoni xavfli doira deb ataladi. Xavfli doira mashinaning harakatlanuvchi, aylanuvchi qismlarida, yuk yaqinida, koʻtarib-tushiradigan transport vositalarida qoʻzgʻatiladigan yuk atrofida paydo boʻlishi mumkin. Ishlovchilarning kiyim va sochlarini uskunalarning harakatdagi qismlarini tortib ketish imkoniyatiga ega havfli doira xafv-xatar tugʻdiradi. Juda koʻp jarohatlar ishchilardagi osilib yotgan kiyimlarni qishloq xoʻjaligi mashinalarining toʻsilmagan kardanli uzatmalari oʻrab ketishi tufayli sodir boʻladi. Qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishini rivojlantirish omillaridan biri uni elektrlashtirishdir. U mehnatni engillashtirish bilan bir qatorda odamlar hayotiga va sogʻligiga juda katta xavf tugʻdiradi. Boshqa xavfli manbalardan elektr tokini asboblarsiz va ma’lum masofada turmasdan aniqlab boʻlmaydi.
Ishlab chiqarishda ishlashga ruxsat etilgan shaxslarning fizik imkoniyatlarini va mеhnat xususiyatlarini hisobga olish shart. Xizmat qiluvchi xodimlar bajarayotgan ishlariga muvofiq mеhnat xavfsizligi boʻyicha kasbiy tayyorgarlikdan oʻtgan boʻlishi lozim.
4.2.Elektr tokining odamga ta’siri
Elektr jihozlari ishlatishi va tuzilish vaqtida odam elektr toki kuchlanishi ta’siri ostida qolishi mumkin. Kuchlanishga koʻra elektr qurilmalari 1000 V ga va 1000 V dan yuqori kuchlanishli qurilmalarga ajratiladi.
Elektr qurilmalariga xizmat koʻrsatishga bogʻliq turli iqtisosliklarda ishlovchi ishchilar soni koʻpayib bormokda. Binobarin, ularning elektr tokidan shkastlanishi ehtimoli ham ortib bormokda. Shu bois inson organizmiga elektr tokining ta’sirini oʻrganish elektr tokidan shkastlanishi sabablarini tahlil qilish ishlab chiqarishda xafvsiz mehnat sharoitlarini yaratish uchun juda muhimdir. Elektr toki bilan jarohatlanishlar umuman olganda 0,5-1,0 % ni tashkil etadi. Ammo ulardan elektr toki natijasida oʻlim bilan tugagani 20-40 % ga toʻgʻri keladi.
Elektrjarohat- elektr toki yoki elektr yoyi ta’siri natijasida kelib chiqqan jarohatdir. Elektr tokidan har xil sharoitlar: sim yoki tok oʻtkazuvchi ochiq qismlarga tegib ketishdan, himoyalanganligi buzilgan boʻlsa, yoy orqali elektr tokini ta’sir qilishi, uskunalarning metall qismlariga tegib ketishdan, tasodifan kuchlanish ostiga tushib qolish, elektr uzatuvchi qismlarga katta oʻlchamli mashinalarning(avtokranlar, don oʻrish va paxta terish kombaynlari) ruxsat etilmagan darajada yaqinlashuvi va boshqalarda jarohatlanish mumkin.
Elektrxavfsizlik(GOST 12.1.009-76) – tashkiliy va texnik chora- tadbirlar tizimi va vositalaridir, ular odamlarni elektr maydonidan va statik (turgʻun) elektr tokini zararli va xavfli ta’siridan himoyalanishini ta’minlaydi. Elektr tokining odam organizmiga va hayvonlarga ta’siri juda oʻziga xos murakkab shaklda vujudga keladi. Organizmdan elektr tokining oʻtishi natijasida kimyoviy, issiqlik va biologik ta’sir koʻrsatadi. Kimyoviy ta’sir tufayli qon tarkibidagi moddalar va boshqa organik suyuqliklar parchalanadi. Issiqlik ta’siri natijasida terining ayrim qismlari kuyadi. Elektr tokining biologik ta’siri natijasida organizmdagi tirik hujayralar qoʻzgʻaladi, teri qichishadi, tomir tortishadi va muskullar qisqaradi. lektr toki urishi katta xavf tugʻdiradi, u butun organizmni jarohatlaydi, asab sistemasini, yurak va nafas olish organlarini toʻliq yoki qisman falajlashi mumkin.
Organizmni elektr tokidan jarohatlanishiga bir necha omillar: tok kuchi, insonning qarshiligi, kuchlanish qiymati, tok chastotasi va turi, ta’sir qilish muddati. shungdek odam organizmining alohida xususiyatlari ta’sir koʻrsatadi.
Shovqin
Shovqin qattiq, suyuq va gaz muhitida tebranish natijasida hosil boʻladi. 20-20000 Gs chastota diapazonidagi mexanik tebranish tovush koʻrinishida inson eshitish organi qqabul qiladi. 20 Gs chastotadan kam boʻlgan tebranish (infratovush) va 20000 Gs dan yuqorisi (ultratovush) eshitish sezgisi uygʻotmaydi, lekin inson organizmiga biologik ta’sir koʻrsatadi.
Shovqinni uzoq muddat ta’siri natijasida eshitish qobiliyati pasayibgina qolmay, qon bosimini oʻzgarishiga, e’tiborni pasayishiga, koʻrish qobiliyatini pasayishiga, harakat markazida oʻzgarish yuz berishi, natijada harakat markazi kordinatsiyasining buzilishiga olib keladi, hamda bir xil fizik yuklama boʻlsa ham energiya sarfini oshishiga olib keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
