Toshkent moliya instituti pul va banklar

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
PUL VA BANKLAR



ABDUSATTOROV MUHAMMADDIYOR
MMT 80I

2-VARIANT SAVOLLARIGA JAVOBLAR

1.Markaziy bankning ochiq bozordagi siyosati.
Markaziy bankning ochiq bozordagi siyosati – bu davlatning obligatsiyalari, xazina veksellari va boshqa qimmatli qog‘ozlarini yuridik va jismoniy shaxslarga sotishi va sotib olishi bilan bog‘liq operatsiyalaridir. Markaziy bank davlatning va o‘zining qimmatli qog‘ozlarini sotish orqali iqtisodiyotda pul massasini pasaytiradi. Bu o‘z navbatida milliy valyutaning sotib olish qobiliyatini mustahkamlash va inflyatsiya darajasining pasayishiga olib keladi.
Markaziy bank sotilgan qimmmatli qog‘ozlarni qayta sotib olish orqali muomaladagi pul massasining oshishiga va tijorat banklarining qo‘shimcha pul resurslariga bo‘lgan ehtiyojini qondirishga zamin yaratadi.
Markaziy bank hozirgi kunda Davlatning qisqa muddatli obligat-siyalarini va o‘zining obligatsiyalarini muomalaga chiqarish orqali ochiq bozordagi operatsiyalarini amalga oshiradi. Markaziy bank ushbu operatsiya orqali tijorat banklarining likvidliligiga va qimmatli qog‘ozlarning foiz stavkasiga ta’sir qiladi
2.Dastlabki Markaziy banklarning vujudga kelishiga sabab bo’lgan omillar.
Bilamziki, mamlakat bank tiziming asosiy bosh bo’g’ini Markaziy bank hisoblanadi.Markaziy bank mijozlarga tog’ridan to’g’ri xizmat ko’rsatmaydi.Barcha mamlakatlarda markaziy banklarning qiladigan vazifasi bir xil bo’lsada, ular hamma joyda har xil nom bilan yuritiladi. Masalan, AQSHda Federal zaxira, Yevropada Yevropa markaziy banki, Qozog’istonda Milliy bank va boshqalar.
Ma’lumki, dastlabki banklar ya’ni dastlabki tijorat banklari qog’oz pullarni mustaqil ravishda emissiya qilganlar.Har bir tijorat banki muomalaga o’zining banknotasini chiqargan.Bu ma’lum vaqt Ichida mamlakatda pul muomalasini tashkil qilish, hisob kitoblarni amalga oshirishda ijobiy natija bergan. Lekin , vaqt o’tishi bilan tijorat banklari tomonidan emissiya qilingan qog’oz pullarning hajmi va turi ko’payib ketgan.Bu pullarni qadrsizlanishiga, iqtisodiyotda pul muomalasini buzilishiga olib kelgan.Va mana shu sabablar pul emissiyasini markazlashgan holda olib borishga zaruriyatni keltirib chiqardi.Bu esa Markaziy banklarning vujudga kelishiga sabab bo’ldi.

3.O’zbekistonda ikki pog’onali bank tizimining tashkil topishi va rivojlanishi.
O‘zbekistonda bank tizimi ikki pog‘onadan iborat bo‘lib, ularning faoliyati tegishli qonun hujjatlari asosida tartibga solinadi. Ikki pog‘onali bank tizimida banklar – emission bank (Markaziy bank) va emission bo‘lmagan (tijorat banklari, kredit uyushmalari, mikro-kredit tashkilotlar, lombardlar) banklardan tashkil topadi.
O‘zbekistonda ikki pog‘onali bank tizimining shakllanishi 1987 – 1990 yillarda, sobiq Davlat bankini isloh qilish davriga to‘g‘ri keladi. O‘sha davrda asosiy e’tibor monopol emission bank hisoblangan Davlat bankining tashkiliy tuzilmasini keskin o‘zgartirish orqali, iqtisodiyotni rivojlantirish va mijozlar bilan ishlaydigan ixtisoslashgan banklarni tashkil etishga qaratildi. O‘zbekiston 1991 yilda mustaqillikka erishgandan so‘ng, mamla-katda xalqaro bank amaliyotidagi kabi haqiqiy ikki pog‘onali bank tizimi tashkil topishi yo‘lida qat’iy qadamlar qo‘yildi. «1991 yilning o‘zidayoq «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida» gi qonun qabul qilindi. Ushbu qonunga ko‘ra, eski Davlat bankining respublika idorasi bazasida mustaqil O‘zbekistonning Markaziy banki tashkil etildi va unga respublika davlat, emission va rezerv banki mavqie berildi»
4.Ibodatxonalarda banklarning tashkil topishiga nima sabab bo’lgan?
Banklar paydo bo’lmasidan oldin aholinig pul mablag’lari ibodatxonalarda saqlangan.Bunga sabab qilib bir necha faktorlarni ko’rsatishimiz mumkin. Masalan, ibodatxonalarga nisbatan aholi va davlatda ishonch bo’lganligi, ibodatxonalar xo’jaligi barqaror bo’lganligi va eng ashaddiy jinoyatchilar ham ibodatxonalarga hujum qilmasligida bo’lgan. Ibodatxonalar pullarni saqlashdan tashqari asta-sekin kassa va hisob-kitob xizmatini ham ko‘rsata boshlashgan. Ayniqsa, oltin va kumushni pul sifatida tan olinishi ibodatxonalarning pul bilan amalga oshiradigan operatsiyalarini rivojlanishiga kuchli turtki bergan.

5.Markaziy bankning mulkchili shakliga ko’ra turlarini sanang va ularga izoh bering.
Tijorat banklarining belgilariga qarab qllyidagi turlarga bo'lish mumkin. Mulkchilik shakliga qarab banklar: davlat bankiga, aksiyador banklarga, kooperativ, xususiy, mintaqaviy, aralash mulkchilikka asoslangan bankka bo'linadi. Aksiyador banklar aksiyador jamiyat kabi ochiq turdagi yoki yopiq turdagi aksiyador bdnklar bo'lishi mumkin. Aksiyadorlar safiga kirish aksiyalarn! sotib olish yo'li bilan amalga oshiriladi. Huquqiy va jismoniy shaxslar banklarning aksiyalarini sotib olishi va aksiyadorlar bo'lishi mumkin. Aksiyador tijorat banklarining yuqori organ! -- aksiyadorlarning umumiy yig'ilishi hisoblanadi. Har yili aksiyadorlarning yig'ilishi ustavdagi va ustav kapitalidagi o'zgarishlarni, yillik faoliyat va uning natijaiarini. bank daromadlarini tasdiqlash, Bank Kengashi tarkibini sovlash bankning sho 'bel muassasalarini tashkil qilish va bekor qilish kabi masahlami ko'rib chiqishi mumkin