I боб. Жиноят Кодексининг вазифалари ва принциплари

124-модда. Болани алмаштириб қўйиш
Тамагарлик ёки бошқа паст ниятларда қасддан болани ал­маштириб қўйиш -
энг кам ойлик иш ҳақининг йигирма беш бараваридан эллик бараваригача миқдорда жарима ёхуд уч йилдан беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

1. Жиноят объекти бола ва ота-оналарнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатлари, ахлоқи ҳисобланади.

2. Жиноятнинг объектив томони тамагирлик ёки паст ният­ларда болани алмаштириб қўйишда ифодаланади.
3. Болани алмаштириб қўйиш - бу янги туғилган ёки эми­зикли чақалоқни бошқаси билан (масалан, касал болани соғлом бола билан, қизни ўғил бола билан, бир миллат боласини бошқаси билан ва ҳоказолар) алмаштиришда ифодаланган ҳара­катлардан иборат. Бола эгаллаб олинган ва бошқаси билан ал­маштириб қўйилган пайтдан жиноят тугалланган ҳисобланади.
4. Субъектив томондан жиноят фақат қасддан содир эти­лади.
Жиноят мотиви зарурий белги ҳисобланади. Жиноятнинг са­баби тамагирлик ёки бошқа паст ниятлар (ўч, ҳасад ва бошқалар) бўлиши мумкин. Чақалоқни эҳтиётсизлик оқибатида алмаштириб қўйиш жиноий жавобгарликни келтириб чиқармайди.
5. Жиноятнинг субъекти ҳар қандай 16 ёшга тўлган жисмо­ний шахс ёки тегишли муассаса (туғруқхона, болалар уйи ва бошқалар) ходими бўлиши мумкин.


125-модда. Фарзандликка олиш сирини ошкор қилиш
Фарзандликка бола олувчиларнинг ёки васийлик ва ҳомийлик органининг эркига қарши, етим ёки ота-она ғамхўрлигидан маҳ­рум бўлган болаларни фарзандликка олишнинг қонун билан қўриқланадиган сирини ошкор қилиш -
энг кам ойлик иш ҳақининг эллик бараваридан юз баравари­гача миқдорда жарима ёки икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланади.
Ўша қилмиш:
а) касб фаолияти ёки хизмат мавқеига кўра фарзандликка олишни сир сақлаши шарт бўлган шахс томонидан содир этилган бўлса;
б) ғаразгўйлик ёки бошқа паст ниятларда содир этилган бўлса;
в) оғир оқибатларга сабаб бўлса, -
энг кам ойлик иш ҳақининг юз бараваридан икки юз баравари­гача миқдорда жарима ёки икки йилдан уч йилгача ахлоқ туза­тиш ишлари ишлари билан жазоланади.

1. Жиноят объекти оиланинг манфаатлари ва фарзанднинг нормал маънавий ривожланишидир.

2. Объектив томондан жиноят фарзандликка олувчилар (улар бўлмаган ҳолларда васийлик ва ҳомийлик органлари)нинг рози­лигисиз фарзандликка олиш сирларини ошкор қилиш ёки ФҲДЁ органидаги фарзандликка олганлар ҳақиқий ота-оналар эмаслиги тўғрисидаги маълумотларни ошкор қилишда ифодаланади.
3. Ўзбекистон Республикаси Оила кодексида ўғил ёки қиз қилиб олишнинг сир сақланиши қонун билан қўриқланиши қайд этилган. Фарзандликка олишнинг қонун билан қўриқланадиган сирларини ошкор қилиш жиноий жазоланадиган қилмишни ву­жудга келтиради.
4. Жиноий жавобгарликни вужудга келтирадиган фар­занд-ликка олиш сирини ошкор этиш, фарзандликка олган шахсларни ҳақиқий ота-онаси эмаслигини (оғзаки, ёзма тарзда ёхуд матбуот ва бошқа усуллар орқали) ошкор этиш, мазкур ах­борот фарзандликка олган шахснинг эркига қарши ошкор қилин­ганда ёки улар мавжуд бўлмаганида ҳомийлик ва васийлик идо­раларининг рухсатисиз ошкор қилинган ҳолатларда ўз ифодасини топади.
5. Фарзандликка олиш сири расмий хабардор бўлиши мум­кин бўлмаган ҳар қандай шахсга ошкор этилиши мумкин.
6. Фарзандликка олинганликнинг ҳақиқий эмас деб топилишини ёки бекор қилинишини талаб қилиш билан боғлиқ ҳолда сирни ошкор қилиш, агар тегишли расмий органларга (судга, ҳомийлик идорасига ва ҳоказоларга) шу ҳақда ариза билан мурожаат қилинган бўлса, мазкур жиноят таркиби мавжуд бўлмайди.
7. Жиноят фарзандликка қилиб олиш сирини ошкор этиш вақти­дан бошлаб, расмий равишда хабар топиши мумкин бўлмаган шахсга етиб борган-бормаганлигидан қатъи назар, тугалланган деб топилади.
8. Субъектив томондан жиноят тўғри қасддан содир этилади. ЖК 125-моддаси 1-қисми бўйича квалификация қилиш учун мотив ва мақсаднинг аҳамияти йўқ.
9. Ҳар қандай шахс, шу жумладан фарзандликка олган эр-хо­тинларнинг бири шарҳланаётган модданинг 1-қисмида назарда тутилган жиноят субъекти бўлиши мумкин.
10. Шарҳланаётган модданинг 2-қисмида фарзандликка олишга доир сирни сақлаш ўзининг касбий фаолияти билан боғ­лиқ бўлган ёки эгаллаб турган хизмат мавқеига кўра зиммасига юклатилган шахсларга мазкур сирни ошкор этганлик учун кучай­тирилган жавобгарлик белгиланган. Бундай шахслар тоифасига ҳомийлик ёки васийлик идораларининг хизматчилари ва мансаб­дор шахслари, фарзандликка олингунига қадар бола яшаб турган болалар муассасалари маъмурияти ходимлари ва бошқаларни ки­ритиш зарур.
11. Агар фарзандликка олинганлик сирини ошкор қилиш ға­разгўйлик ёки бошқа паст ниятларда содир этилган бўлса, айб­дорнинг қилмиши ЖК 125-моддаси 2-қисмининг “б” банди билан квалификация қилинади.
12. Агар фарзандликка олиш сирини ошкор қилиш оғир оқи­батларга олиб келган бўлса, қилмишни ЖК 125-моддаси 2-қисми­нинг “в” бандига кўра квалификация қилиш керак.
Шарҳланаётган жиноят бўйича фарзандликка олинганнинг ўзини ўзи ўлдиришга суиқасд қилиши, ўзини ўлдириши, руҳий касал­ликка чалиниши, яшаш жойини мажбуран алмаштириши ва шунга ўхшаш ҳолатлар бошқалар оғир оқибатлар ҳисобланади. Оғир оқибатлар мансаб­дор ва жавобгар шахсларнинг фарзандликка олиш сирини ошкор этганликлари боис вужудга келганда, қилмиш мансабни суии­стеъмол қилиш ёки ҳокимият ёхуд мансаб ваколати доирасидан четга чиқиш сифатида квалификация қилинади.