I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Buyruq va nazorat siyosati: tartibga solish 

Hukumat  muayyan  xatti-harakatni  talab  qilish  yoki  cheklash  orqali  tashqi 

ta'sirni bartaraf qilishi mumkin. Misol uchun, suv ta'minoti ichiga zaharli kimyoviy 

moddalar  qo`shish  jinoyat  hisoblanadi.  Bu  holda,  jamiyat  uchun  tashqi  harajatlar 

ifloslantiruvchi  foydasidan  ancha  oshib  ketadi.  Hukumat  shuning  umuman  bu 

xatti-harakat  sodir  bo`lishini  man  qiluvchi  bir  buyruq-va-nazorat  qilish  siyosatini 

institutlashtiradi. 

Ammo  ifloslanish  ko`p  hollarida  vaziyat  bunchalik  oddiy  emas.  Ba'zi 

ekologlar  belgilangan  maqsadlarga  qaramay,  barcha  ifloslantiruvchi  faoliyatlarni 

taqiqlab  qo`yishning  iloji  yo`q.  Masalan  deyarli  barcha  turdagi  transport,  hatto 

otlar  ham  ayrim  nomaqbul  ifloslantiruvchi  mahsulotlar  ishlab  chiqaradi.  Lekin 

hukumatning  barcha  transportni  taqiqlashi  aqlga  sig`maydi.  Shuning  uchun, 

butunlay  ifloslanishni  bartaraf  etishga  harakat  qilish  o`rniga,  jamiyat  bu 

ifloslanishlarning  qaysi  turlariga  va  qancha  miqdoriga  ruxsat  etishga  qaror  qabul 

qilishning  zarari  va  foydasini  ko`rib  chiqishi  kerak.    Amerika    Qo`shma  

Shtatlarida,  atrof-muhit  himoya  qilish agentligi (EPA) va atrof-muhitni muhofaza 

qilishga qaratilgan qoidalarni ishlab chiqish va rioya qilish vazifasini olgan davlat 

muassasasidir. 

Atrof-muhitni  tartibga  solish  ko`p  shakllarda  bo`lishi  mumkin.  Ba'zan  EPA 

zavod  chiqarishi  mumkin  bo`lgan  ifloslanish  maksimal  darajasini  aytadi.  Boshqa 

paytlari  EPA  firmalardan  chiqindilarni  kamaytirish  uchun  muayyan  texnologiya 

qabul  qilishni  talab  qiladi.  Barcha  hollarda,  yaxshi  qoidalarni  tuzish  uchun, 

---

 

386 

hukumat  tartibga  soluvchilari  muayyan  sanoatlar  haqida  ma'lumotlarni  va  bu 

sanoat qabul qilishi mumkin bo`lgan muqobil texnologiyalar haqida bilishi kerak. 

Bu ma'lumotlar hukumat regulyatorlari tomonidan olinishi ba’zida juda qiyin.