I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Rasm 

Ta’lim 

bahosi 

Maqbul holat 

Muvozanat 

Tashqi 

foyda 

BOZOR 

MAQBUL 

Talab  

(xususiy qiymat) 

Ijtimoiy qiymat 

(xususiy qiymat 

va tashqi foyda) 

Taklif  

(xususiy xarajat) 

Ta’lim va

 

ijtimoiy maqbul holat

  

Ijobiy tashqi ta’sir bo’lganda, 

tovarlar ijtimoiy qiymati xususiy 

qiymatdan oshib ketadi. Shuning 

uchun, optimal miqdor Q

MAQBUL

, 

muvozanat miqdor Q

BOZOR

 dan 

yuqori.

 

Ta’lim qiymati 

---

 

384 

buning ustida iqtisodchilar ko`pincha kelishishmaydi. 

Ba’zi  iqtisodchilar    texnologik  yoyilishlar  tarqaluvchi  va  shuning  uchun 

hukumat  eng  ko`p  yoyilish  qiluvchi  sanoatlarni  qo`llab-quvvatlashi  kerak  deb 

ishontirishadi.  Masalan,  ushbu  iqtisodchilar  agar  kartoshka  chipslaridan  ko`ra 

kompyuter  chiplarini  yaratishni  ko`proq  yoyilishga  ega  bo`lsa,  unda  hukumat 

kartoshka  chipslari  ishlab  chiqarishdan  ko`ra  kompyuter  chiplarini  ishlab 

chiqarishni  qo`llab-quvvatlashi  kerak.  Bunday  ishni  soliq  kodeksi  tadqiqot  va 

rivojlanish  sarfiga  maxsus  soliq  imtiyozlari  taklif  qilish  orqali  cheklangan 

miqdorda  bajaradi.  Ba’zi  boshqa  davlatlat  ko`p  texnologik  yoyilishlar  taklif 

qiluvchi  maxsus  sanoatlarga  subsidiya  kiritish  bilan  chuqurroq  e’tibor  qaratadi. 

Texnologik  sanoatni  rivojlantirishga  qaratilgan  hukumatning  iqtisodiyotga 

aralashuvi ba’zida sanoat siyosati deb yuritiladi.  

Boshqa  iqtisodchilar  sanoat  siyosati  to`g`risida  salbiy  fikrda.  Garchi 

texnologik yoyilish umumiy bo`lsa-da, sanoat siyosatining muvaffaqiyati hukumat 

turli bozorlarda yoyilish hajmini o`lchashga qodir bo`lishini talab etadi. Bu o`lchov 

muammosi  eng  qiyinidir.  Bundan  tashqari,  aniq  o`lchovlarsiz,  siyosiy  tizim  eng 

katta ijobiy tashqi ta’sirlardan ko`ra katta siyosiy ta'sirga ega bo`lgan sanoatlarni 

subsidiya qilishi mumkin. 

Texnologik yoyilishlar bilan shug`ullanishning yana bir usuli patent himoyasi 

hisoblanadi. Patent qonunlari ma’lum vaqt uchun o`zlarining ixtirolaridan mutlaq 

foydalanishini  ta’minlab  ixtirochilar  huquqlarini  himoya  qiladi.  Firma  texnologik 

yangilik  qiladigan  bo`lsa,  u  g`oyani  patentlab,  o`zi  uchun  ko`p  iqtisodiy  foyda 

olishi  mumkin.  Patent  huquqi  firmaga  ixtirosi  ustidan  mulk  huquqini  berib  tashqi 

ta’sir  o`zlashtiriladi.  Boshqa  firmalar  yangi  texnologiyalar  foydalanish  istagida 

bo`lsa,  ular  ixtiro  firmasidan  ruxsat    olishi    kerak    va    unga  royalti  to`laydi. 

Shunday qilib, patent tizimi firmalarni texnologiyani rivojlantiradigan tadqiqot va 

boshqa faoliyat bilan shug`ullanishiga katta turtki beradi.