Házirgi qaraqalpaq ádebiyatı hám ádebiy process 1-tema: Kirisiw, házirgi qaraqalpaq ádebiyatı pániniń maqseti hám wazıypaları

Prozası.
Onıń "Ayralıq qosıǵı", "Nóser", "Ómir hám ólim", "Aqıbet" sıyaqlı prozalıq 
shıǵarmaları bar.
"Nóser"
povestinde sátsiz shıqqan muhabbat táriyplenedi. Pedinstituttı pitkergen Atajan 
diplom menen qosa jumısqa jollama alıp, óz rayonına keledi, biraq awılındaǵı mektepte jumıs 
ornı bolmay, uzaq túpkirdegi awıldaǵı mektepte islewge májbúr boladı. Mektep direktorı 
Esmurza oǵan ǵamxorlıq etedi. Óz úyinen bir bólme beredi hám óz úyin kóshirip ákeliyage 
mashina tawıp beredi. Anası buǵan qarsı shıǵadı. Jolda qaytıp kiyatırıp shofer menen jánjellesip 
qaladı. Shofer onıń basına temir menen urıp, esten tandırıp, Atajandı jolǵa taslap ketedi. Atajan 
rayon orayındaǵı emlewxanaǵa túsedi. Ózin emlep atırgan Ayjan degen qızdı jaqsı kórip qaladı. 
Ayjan mektep direktorınıń qızı, shoferdiń baldızı boladı. Sonlıqtan, ol shoferdi keshiredi. Atajan 
Ayjanǵa úylenbekshi boladı, ol da kelisim beredi, aqırında bári basqasha bolıp shıǵadı. Ayjan sol
emlewxana shıpakeriniń oynası bolıp shıǵadı. Sonda barıp Atajan óz nadanlıǵına ókinedi. Mázi 
kewil koteniwdiń aqıbetinen júkli bolıp qalǵan Ayjan ayı kúni tolǵan nóserli jawınlı túninde 

---

105 
úyinen shıǵıp ketip, qula dúzde, qalıń búktiń arasına barıp kóz jaradı. Úsh kúnnen beri joytıp, 
izlep júrgen adamlar Ayjannıń da, onıń balasınıń da ólip atırǵanınıń ústinen shıǵadı. 
"Ómir hám ólim"
povestinde waqıya Tillaxannın óz ótmishin eske túsiriwi arqalı 
beriledi. Tillaxannıń jaslıq dáwiri qayǵı, hásiretke tolı edi, ol esin biler-bilmes náreste shaǵında 
urısqa ketken ákesinen "qaraqaǵaz" keledi, sońınan anası da qaytıs boladı. Orta mektepti 
ptkergen soń, institutqa kiredi. Birge oqıp atırǵ
an 
dosları oǵan járdem beredi. Ol instituttaǵı 
muǵallimi Toxtar Yakupov penen jasırın baylanıs jasaydı. Kandidatlıq dissertaciya jaqlaw ushın 
Tashkentke ketken Toxtar qaytıs boladı. Bunnan keyin Tillaxan instituttaǵı oqıwın qoyıp, 
kitapxanaǵa jumısqa kiredi. Toxtardan hámledar bolıp qalǵan Tillaxan ul tuwadı, biraq 
basqalarǵa bildirmew máqsetinde balasın tuwıw úyine taslap ketedi. Aradan azǵana waqıt 
ótkennen keyin studentler otırıspasında tanısıp qalǵan awıl xojalıq texnikumında oqıytuǵın 
Elmurat Xojamuratov degen jigitke turmısqa shıǵadı. 
Texnikumdı pitkergennen keyin elmurat kolxozda agronom bolıp isleydi. Tillaxan awıldaǵı 
mektepte baslawısh klasstıń muǵallimi boladı. Olar júdá sıylasıqlı boladı. Balaları erjetip, óz 
aldına shańaraq kóteredi. Sońǵı waqıtları Tillaxannıń ózine den sawlıǵı tómenlep baratırǵanday
seziledi, awqatqa ishteyi bolmaydı. jazılmastay awırıwǵa tap boldım ba dep Tillaxan rayon 
orayındaǵı emlewxananıń shıpakerine barıp korinedi. hám onıń keńesi menen tekseriwden ótedi. 
Tekseriw juwmaǵında keseli anıqlanadı. Nókistegi onkologiyalıq emlewxanaǵa jiberiledi. 
Tillaxandı kózden ótkerip bolǵan emlewxananın bólim baslıǵı medicina ilimleriniń kandidatı 
Tilewbay Saparovich onda hesh bir awırıwdıń joqlıǵın aytadı. Tilewbay tuńǵısh perzenti edi, 
bunıń anıǵına jetse de, onın ózine de, basqaǵa da bildirmeydi. Tillaxan ekinshi ret shıpakerge 
kórineyin dep onıń úyine barǵanında, mashina avariyasınan qaytıs bolǵan Tilewbay keshe 
jerlengen eken, suwıq xabardı topa-torıstan esitken Tillaxan ishke kire almay-aq haldan ketip 
qulap, tuńǵısh perzentiniń bosaǵasında mángige kóz jumadı.