Hujayra yadrosi, tuzilishi, vazifalari

Meyozning xillari

Organizmlar hayot siklida egallagan o'rniga qarab uch turdagi meyoz farqlanadi: zigotali, gametali, oraliq. 1. Zigotali meyoz urug’lanishdan so'ng zigotada kechadi. Zamburug’ va ba'zi suvo'tlari uchun xos. Bularning hayot siklida gaplofaza ustunlik qiladi. Masalan: xlamidomonada suvo'ti hayot sikli deyarli faqat gametofit fazasidan iborat bo'lib, sporofit fazasi qisqa vaqtni egallaydi. 2.Gametali meyoz gametalar yetilishida sodir bo'ladi. Ko'p hujayrali hayvonlar va sodda organizmlarda uchraydi. Bularning hayot siklida diplofaza ustunlik qiladi. Gametalar qo'shilgandan keyin diploid zigota hosil bo’ladi. U bo'linib organizmdagi hamma diploid hujayralarni hosil qiladi. Birlamchi jinsiy hujayralar reduksion bo'linishga uchrab gaploid hujayralar hosil bo’ladi. Bularning qo'shilishidan diploid zigota hosil bo’ladi. 3.Oraliq yoki sporali meyoz yuksak o'simliklarda uchraydi. Sporalar hosil bo'lish vaqtida, ya'ni sporofit va gametofit fazalari orasida sodir bo'ladi.

20. 
    Xromosomalar morfologiyasi, shakli va o’lchami
    

Xromosoma tanasini ikkiga birlamchi belbog’i-sentromera- ajratadi. Uning joylashishiga qarab: 1. Metasentrik-teng yelkali 2. Submetasentrik – noteng yelkali va 3. akrosentrik - bitta yelkasi juda kalta bo'lgan xromosomalarni ajratiladi. Birlamchi bog‘lam qismiga yaqin joyda sentromer yoki kinetexor joylashadi. Sentromer plastinkasimon struktura, disk shakliga o‘xshaydi. Sentromera nozik fibrillar tolalar yordamida xromosoma tanasi bilan bog‘lanadi. Xromosoma murakkab tuzilishga ega bo‘lib, eukariot hujayralarda bitta xromosomaga bir necha santimetr DNK to‘g‘ri keladi. Xromosomalarning o‘lchami turli organizmlarda turli xil. Masalan, xromosomaning uzunligi 0,2 mkmdan 50 mkmgacha bo‘lishi mumkin. Eng mayda xromosomalar sodda hayvonlarda, zamburug‘larda, suv o‘tlarida aniqlangan. Eng kichik xromosoma daryo qamishi va zig‘irda aniqlangan. Ular shu darajada kichikki, ularni hatto yorug‘lik mikroskoplarida aniqlab bo‘lmaydi. Eng uzun xromosoma ayrim to‘g‘ri qanotli hasharotlarda, amfibiyalarda va lolagulli o‘simliklarda aniqlangan. Odam xromosomasining uzunligi 1,5 mkmdan 10 mkmgacha bo‘ladi

21.