Hujayra yadrosi, tuzilishi, vazifalari

Mitozning biologic ahamiyati.

Ma’lumki, mitoz natijasida hujayra yadrosi, xromosomalar soni va hujayra teng ikkiga bo‘linadi. Xromosomalar ota-ona xromosomalarning to‘planganligi va replikatsiyasi natijasida hosil bo‘lganligi uchun yangi hosil bo‘lgan hujayralar teng miqdorda bo‘linadi. Undagi genlar ota-ona genlari bo‘lib, o‘zgarmagan holda yangi qiz hujayralarga taqsimlanadi. Mitoz natijasida organizmni tashkil etgan hujayralar bir xil sondagi xromosomalarga va gen kompleksiga ega bo‘ladi.

14. 
    Endomitoz, mitotik poliploidiya.
    

Endomitoz – bo‘lingan xromosomalarning qutblarga tarqalmasligi natijasida yadroda ular sonining ortib ketishi. Endomitoz endopoliploidiyani vujudga keltiradi. Endomitoz boshida xromosomalar kondensatsiyalanadi va yadro ichida yaxshi ko'rinadigan bo'lib qoladi. Bu bosqich oddiy mitozning profaza va metafazasi singari o'tadi. Shundan so'ng xromosomalar ko'rinmaydigan holatga kelib yadro oddiy interfaza ko'rinishiga ega bo'ladi, lekin hajmi kattalashadi. Keyingi DNK replikatsiyasidan keyin endomitoz takrorlanadi. Natijada, poliploid (32n) va gigant yadrolar hosil bo’ladi. G2 dan mitozga o'tish davri, profaza, metafaza davrida va sitotomiya jarayonining buzilishi poliploidiyaga sabab bo'ladi.

15. 
    Politeniya va polisomatiya.
    

Endoreproduksiyaning bir ko'rinishi politeniya hodisasidir. Politeniyada Ssintez- davrdagi DNK replikatsiyasida xromosomalar despiralizatsiya holida qolib bir-biridan ajralmaydi va kondensatsiyalanmaydi. Shu holatda ular yana keyingi replikatsiya sikliga o'tadilar yana ikki hissa oshadilar va yana ajralmaydilar. Natijada, ko'p ipli politen xromosoma hosil bo’ladi. Politen xromosomalar tuzilishi jihatidan ham farq qiladilar. Ular uzunligi bo'ylab bir xilda tuzilmagan: disklar, diskaro qismlar va puflardan (shishlardan) tuzilgan. Yirik xromosomalar birinchi marta 1881-yilda Italiya sitologi Y.Balbiani tomonidan xironomus lichinkasining og‘iz bo‘shlig‘i bez hujayralarining yadrosidan topilgan. Bunday yirik xromosomalar juft qanotli hasharotlarning somatik hujayralarida, Malpigi kanallarida, ayrim yuksak o‘simliklarning sinergid hujayralarida aniqlangan. Gigant (politen) xromosomalar oddiy xromosomalardan 100-200 marta uzun bo‘lib, 1000 marta ko‘p xromonemalarga ega. Politen xromosomalarning o‘ziga xos shakli va uzunligi ulardagi xromatin iplari sonining hujayra bo‘linmasdan bir necha marta oshishi va spiralning uzayishi hisobiga hosil bo‘ladi. Yirik xromosomalarning bu xilda hosil bo‘lishiga politeniya deyiladi

16. 
    Amitoz, Mitoz.
    

Amitoz yadrosi interfaza holatida bo'lgan hujayraning bo'linishi. Amitoz ikkita hujayraning hosil bo'lishiga olib kelishi kerak, lekin ko'p hollarda u bir nechta yadroli hujayralar hosil bo'lishiga olib keladi. Deyarli barcha eukariotlarda uchraydi. Odatda amitotik bo'linish yadrocha shakli va soni o'zgarishidan boshlanadi. Ular fragmentatsiyaga uchraydi yoki uzayib ko'payadi-shunda gantellalar shakliga kiradi.

17.