Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

6 . Chuchuk suv o ‘simliklari. 
C huchuk suv havzalari yer havzasiga nis- 
batan kichik qismni egallasa-da, lekin ularda o'sim lik turlari tu rli-tu m an
boMadi. Bu turli- tum anlik suvning oqish tezligiga (daryolarda) m ineral 
m oddalarning tarkibiga kislorod m iqdori ham da daryolar va koMlarning 
katta- kichikligiga ham bogMiqdir. C huqur koMlar suv tez oquvchi d a r­
yolarda k o ‘pincha fitoplanktonlar va diatom suvo‘tlari k o ‘p b o ‘lib, ular 
k o 'p in ch a qirg'oqlarni yupqa qavat bilan qoplab turadi. Suv havzalari sa­
yoz boMgan taqdirdagina o'sim liklar suv yuzasiga chiqib o ‘sishi m um kin. 
Bunday o ‘simliklar jumlasiga giotsentlar, liliyalar kiradi. U la ro 'z la ri uchun 
kerak boMgan oziq m oddalarni to ‘g ‘rid an -to ‘g ‘ri suvdan oladilar, ildizlari 
bilan emas.
7 . Arktik tundra zonasi. 
Bu zonaning iqlimi nihoyatda sovuq, qishi 
uzun, yozi esa o ‘ta qisqa boMadi. Doim iy kuchli sham ollar esib turgani 
uchun o ‘rtacha yillik harorat 0"C dan past, hatto yoz oylarida issiqlik 15— 
20° С dan oshmaydi. YogMnning o ‘rtacha bir yillik m iqdori 200—300 m m
ni tashkil etadi. Biroq bu yerlarda quyoshli kunlarning kam boMishi ham da 
yozning qisqaligi natijasida ortiqcha nam lik hosil boMadi. H avoning nisbiy 
namligi 80 % atrofida.
T u ndra zonasining tuprogM doim iy muzliklarni hosil qiladi. H atto yoz 
oylarida ham tuproqning 0,25—2 m chuqurligigacha m uz eriydi, xolos. 
Yilning 280 kuni davom ida yer q o r bilan qoplanishiga qaram ay, bu iqlim 
zonasida 500 ga yaqin yuksak o ‘sim lik turlari o'sadi. U larning k o ‘pchiligi 
k o ‘p yillik o 't, chim hosil qiluvchi ham da katta boshli o ‘sim liklardir. 
Ko‘pincha bu yerlarda moxlar, lishayniklar, pakana va doim o yashil boMgan 
buta va chala butalar o'sadi. U lar jum lasiga baguPnik, pakana oq qayin 
daraxti (B etula nana), pakana tollar, vodianka, brusnika, m oroshka; o ‘t 
o ‘sim liklardan qiyoqlar, astrogallar, qirqbo‘g‘im , q o ‘ng ‘irbosh, belous; 
lishayniklardan island lishaynigi, bug‘u lishaynigi kabilar kiradi. T u n d ra 
zonasining janubida Sibir yeli, osina, oq qayin, olxa va shu kabi daraxtlar 
ham uchraydi.