Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Yumaloq o g ‘izlilar — C yclostom ota. 
Dengiz va chuchuk suvlarda ta r­
qalgan oddiy (prim itiv) hayvonlar b o ‘lib, ularga 40 dan ortiq hayvon 
turi kiradi.Bu sinfning tipikvakili b o ‘lib daryo m inogasi (L am petrafluria- 
tilis) hisoblanadi. O ziq-ovqatda foydalaniladi.
T o g ‘ayli baliqlar — C honrichthyes. 
U lar asosan dengiz va okeanlarda 
yashab, 730 ga yaqin turi mavjud. Bu sinfning eng ko‘p tarqalgan vakil- 
lariga akulalar va skatlar kiradi, ularning o ‘lcham i bir necha sm dan 
tortib bir necha m etrgacha borishi m um kin. Ularga xos xususiyatlardan 
bin skelet o ‘rniga to g ‘aylari b o ‘ladi ham da terisi tishsim on tangachalar 
bilan qoplangan. Bir juft suzgich qanotlari, em al bilan qoplangan tishlari 
va 5—7 juft tashqi jab ra yopiqlari b o ‘ladi. Teri suyaklari va suzgich pufak- 
chalari b o ‘lmaydi. U larning tuxum q o ‘yib k o ‘payadigan va tirik tu g ‘uvchi 
vakillari ham uchraydi. U lardan ov qilishda foydalaniladi, biroq b a ’zi bir 
vakillari zaharli ham b o ‘ladi.
Suyakli baliqlar sinfi — O steich th yes. 
Bu baliqlar chuchuk va okean 
suvlarida yashab, 1500 ga yaqin turni o ‘z ichiga oladi. T og‘ay baliqlardan 
farq qilib ularda suyak skeleti, bosh skeleti suyak tangachalar qoplam i, 
suzgich pufakchalari (yoki o'pkalari) b o ‘ladi.
Tanasi bosh, gavda va dum qism lariga ajralgan. Tashqi to m o n id an teri 
bilan qoplangan.M uskullar sistemasi qism larga ajralgan bo ‘lib, ja g ia rin i, 
k o ‘zlarini va boshqa organlarini harakatga keltiruvchi muskullari b o ‘ladi.
Ovqat hazm qilish sistem asi og‘iz teshigi, og‘iz b o ‘shlig‘i, qizilo‘ngach, 
m e ’da ichaklardan tashkil topgan b o ‘lib, ular anal teshigi bilan tugaydi.
0 ‘t xaltasi, jig ar va oshqozon osti bezlari ham b o ‘ladi. N afas olish 
jabra apparati yordam ida bo'ladi.
Q o n -to m ir sistem asi ularda bitta qon aylanish doirali b o ‘lib, tanasi- 
ning oldingi q ism ida 2 kam erali yuragi joylashadi (bitta q o rin ch a va 
b o ‘lm acha). Ajratish organi birlam chi buyrakdan tuzilgan.
U larda ancha takom illashgan nerv sistemasi b o ‘lib, bosh m iyadan 
10 ta juft nerv to lalari o rqa va qorin tom oni b o ‘ylab tanaga tarqalgan. 
Suyakli baliqlar ayrim jinsli b o ‘lib, ularning otalanishi tashqi b o ‘ladi. U lar
92

---

ulkan xo‘jalik aham iyatiga ega b o ‘lib, inson uchun oziq-ovqat m anbayi 
hisoblanadi. U lardan chorva m ollari uchun yem -xashak olish m um kin. 
U larning b a ’zi bir turlaridan dorivor m odda olinsa (baliq yo g 'in i), b a ’zi 
bir turlari esa inson uchun zaharli hisoblanadi.