Hozirgi o’zbek

Гапнинг ифода мақсадига кўра турлари
Гаплар ифода мақсадига кўра: дарак гап, сўроқ гап, буйруқ гапларга бўлинади.
Дарак гап бирор воқеа-ҳодиса ҳақидаги хабарни билдиради. Ёзувда дарак гап охирида нуқта қўйилади. Боҳор келди. Иш қизиб кетди.
Дарак гаплар дарак, хабар, истак, маслаҳат, ташвиқ, таажжуб, гумон, тасвир каби маъноларни билдириб, тасдиқ ёки инкор шаклларида қўлланилади. Дарак гапнинг кесими асосан феълнинг аниқлик майли шаклида бўлиб, гап охирида оҳанг пасаяди.
Сўроқ гап воқеа-ҳодиса ҳақида сўроқни билдиради. Сўроқ гаплар охирида сўроқ белгиси қўйилади. Сўроқ гаплар асосан диалог шаклида бўлади.
Сўроқ гаплар сўроқ оҳангига кўра уч хил: соф сўроқ гаплар, риторик сўроқ гаплар, сўроқ-буйруқ гаплар.
Соф сўроқ гаплар тингловчидан сўроққа жавобни талаб қилади. Исминг нима? Бугун уйда бўласанми?
Риторик сўроқ гаплар сўроққа жавоб талаб қилмайди. Бундай гапларнинг мазмунидан жавоби англашилиб туради. Масалан, Онани ким севмайди?
Риторик сўроқ гаплар кучли ҳис-ҳаяжлн билан айтилса, охирида сўроқ ва ундов белгилари қўйилади.
Сўроқ-буйруқ гапларда сўроқ маъноси билан биргаликда буйруқ маъноси ҳам англашилиб туради: Китобингни бериб тур?
Сўроқ гаплар қуйидагича ҳосил бўлади:

1. 
   Сўроқ юкламалари - -ми, -чи, -а (-я) ёрдамида сўроқ гаплар ҳосил бўлади: Эртага дарсга келасанми? Сен-чи?
   
2. 
   Сўроқ олмошлари сўроқ гаплар ҳосил қилади: Ким гапирди? Қаерда яшайсан?
   
3. 
   Сўроқ гаплар фақат сўроқ оҳанги билан ҳосил бўлади. Масалан, Топшириқни бажардим. Топшириқни бажардинг?
   

Буйруқ гап буюриш, илтимос, маслаҳат маъноларини ифодалайди. Буйруқ гаплар маъно жиҳатидан қуйидагича:

1. 
   Буйруқ, дўқ ифодалайди: Қорангни кўрсатма?
   
2.