Hozirgi o’zbek

Отли бирикма

Феълли бирикма

Ҳоким сўз от, сифат, сон, олмош, равиш, ҳаракат номи билан ифодаланса отли бирикма дейилади: баланд тоғ, асалдан ширин, айтилганларнинг бари, болалардан бири ва б.
Ҳоким сўз феъл, феълнинг равишдош ва сифатдош шакли билан ифодаланса феълли бирикма дейилади: китобни ўқимоқ, уйга келгач, ишдан келган.
Тобе бирикмалар тузилишига кўра икки хил: содда бирикмалар, мураккаб бирикмалар.
Содда бирикмалар таркибидаги сўзлар иккита бўлади: катта бино, яхши бола.
Мураккаб бирикмалар таркибида иккитадан ортиқ сўз бўлади: қизил гули пиёла, кенг ҳовлили уй. Бундай бирикмалар ўз ичида яна бирикмаларга бўлиниши мумкин: Масалан, кенг ҳовли, ҳовлили уй. Булар сўз бирикмалари занжири ҳисобланади.
Тобе сўз билан ҳоким сўзнинг боғланиши уч хил:

1. 
   Бошқарув
   
2. 
   Мослашув
   
3. 
   Битишув
   

Ҳоким сўз талабига кўра тобе сўзнинг бирон келишик қўшимчасини олиб келиши бошқарув дейилади.
Бошқарув икки хил: келишикли бошқарув, кўмакчили бошқарув.
Келишикли бошқарувда тобе сўз қаратқич келишигидан бошқа келишик қўшимчаларини олган ҳолда бирикади: уйни кўрмоқ, дарсга келмоқ, уйда ўтирмоқ, ишдан қайтмоқ.
Кўмакчили бошқарувда тобе ва бош сўз кўмакчилар ёрдамида бирикади: тинчлик учун курашмоқ.
Баъзан бошқарувли бирикмада тобе сўз қўшимчасиз бўлиши мумкин: китоб ўқиш, шаҳар бориш.
Мослашув. Тобе сўзнинг ҳоким сўзга қаратқич келишиги шаклида боғланиши мослашув дейилади. Мослашувда тобе ва ҳоким сўз шахс ва сонда мослашган бўлади. Тобе сўз олдин келиб, қаратқич келишиги қўшимчасини, ҳоким сўз кейин келиб, эгалик қўшимчасини олган ҳолда боғланади: унинг уйи, бизнинг боғимиз. Тобе сўз қаратқич келишиги қашимчасисиз ҳам қўлланилади: мактаб ҳовлиси, она меҳри.