Hozirgi kunda ingliz tiliga bo’lgan e’tiborning oshishi bilan uni o’rganishga va baholashga qo’yilgan talablar xam oshib bormoqda

Kamchiliklari:
ong printsipini kam baholash;
o'qituvchi tomonidan katta tayyorgarlik;
har doim ham har bir o'qituvchining arsenalida bo'lmagan maxsus "o'rganadi" nutq to'plami;
vaqt davomiyligi.
Ushbu misollardan ko'rinib turibdiki, maxfiy yondashuv bolalar va kattalar uchun ta'limning boshlang'ich bosqichida keng qo'llanilishi mumkin (20; 113-bet).
Aniq yondashuv (qoidalarni tushuntirish bilan)
Deduktiv usul (umumiydan xususiyga, qoidadan harakatga)
Tartiblash:
1) Odatda ma'lum grammatik atamalar yordamida tuzilgan qoida o'rganiladi.
2) Talabalar berilgan grammatik hodisa yoki tuzilmani gaplardan yoki matndan topadilar, uning shaklini nomlaydilar, berilgan kontekstda qanday ma'noda ishlatilishini tushuntiradilar.
H) Almashtirish mashqlari namunaga o'xshashlik bilan bajariladi.
4) So'ngra qoidaga muvofiq o'zgartirish uchun mashqlarga o'tish.
Masalan:
ochiq qavs;
sifatlar / fe'llarni to'g'ri shaklga qo'ying;
berilgan boshlanish / ko'rsatilgan so'zdan foydalanib jumlalarni qayta tuzing;
xatolarni toping va ularni tuzating.
5) Ona tilidan chet tiliga tarjima mashqlari.
Taroziga soling:
vijdonlilik, ilmiy xarakter tamoyillarini amalga oshiradi;
grammatik ko'nikmalarning operativ rivojlanishini ta'minlaydi;
o'quv ko'nikmalari va qobiliyatlarini shakllantirishga, talabalarning katta mustaqilligini oshirishga yordam beradi;
mustaqil ish uchun ishlatilishi mumkin.
Kamchiliklari:
grammatik terminologiyani tushunishda qiyinchilik;
ko'pincha grammatika "yuzsiz" jumlalarda, izchil nutq kontekstidan tashqarida, dolzarb so'zlar va aloqa mavzularidan tashqarida qo'llaniladi, bu esa grammatik mahorat go'yo o'z-o'zidan, shakllangan nutq qobiliyatlaridan tashqarida mavjud bo'lishiga olib keladi.
Induktiv usul (birlikdan umumiygacha, talabalar o'zlari qoidalarni shakllantirishadi, yangi grammatik hodisani kontekst orqali tushunishga, uning shaklini aniqlashga va undan foydalanish tartiblarini aniqlashga harakat qilishadi).
Tartiblash:
1) Matn yoki jumlalar to'plami yangi grammatik hodisa tez-tez uchraydigan joyda, shu jumladan allaqachon ma'lum bo'lgan grammatik hodisalar / shakllar / tuzilmalardan farqli o'laroq berilgan. O'qituvchi nutq muammosini shakllantiradi, masalan: «Ushbu matnni o'qing va sifatlarning qiyosiy va ustun darajalari qanday hosil bo'lishini aniqlashga harakat qiling. Qoidani shakllantiring. ”Bunday holda, matnda turli xil ishoralardan foydalanish o'rinli bo'ladi, masalan, berilgan grammatik tuzilish shaklining xususiyatlarini turli ranglarda chizish yoki ta'kidlash, ushbu tuzilmani ishlatish mazmuni shunchalik aniq, tushunarli va shaffof bo'ladiki, o'quvchilar qoidani osongina chiqarishi mumkin bo'lgan bunday jumlalarni tanlash. Qanday bo'lmasin, vazifa talabalar ixtiyorida bo'lishi kerak, aks holda bu asossiz ravishda uzoq vaqt talab etadi va o'z-o'zidan tuzilgan noto'g'ri xulosalar ongda mustahkamlanib, doimiy xatolarga olib kelishi mumkin.
2) Talabalar tomonidan o'qituvchi tomonidan tuzatilgan grammatik tuzilmani o'qitish / ishlatish qoidalarini shakllantirish.
H) almashtirish mashqlarini bajarish.
4) Transformatsiya mashqlarini bajarish.
5) Transfer mashqlari.
Taroziga soling:
muammoli o'rganishni amalga oshirilishini ta'minlaydi;
tilni mustaqil ravishda kuzatishni rag'batlantiradi;
kontekstdan taxminni rivojlantiradi;
o'rganilgan materialni yaxshiroq yodlashga yordam beradi.
Kamchiliklari:
ko'p vaqt talab qilishi mumkin;
barcha til hodisalarini induktiv ravishda izohlash mumkin emas;
noto'g'ri olingan qoida doimiy xatolarga olib kelishi mumkin (20, 115-bet).
Differentsiallangan yondashuv
Grammatikani o'qitishda tabaqalashtirilgan yondoshish o'qitish xususiyatlarini hisobga olgan holda har xil yondashuv va usullarni birlashtirishga imkon beradi.
Shubhasiz, boshlang'ich va o'rta maktablarda induktiv usul iloji boricha qo'llanilishi kerak, chunki:
aynan shu bosqichda tilni taxmin qilish mexanizmi faol shakllanadi;
grammatik materialning tabiati aksariyat hollarda o'quvchilarning o'zlari tomonidan kontekstga muvofiq qoidani chiqarishga imkon beradi;
o'quvchilar tomonidan ishlab chiqilgan qoidani tuzatishda o'qituvchi grammatikaga oid ma'lumotnomalarga xos bo'lgan qiyin grammatik so'zlarni ishlatishdan qochishi mumkin.
Shu bilan birga, grammatik mahoratni mustahkamlash uchun shartli nutq sonini va to'g'ri nutq mashqlari va vazifalarini ko'paytirish zarurligi aniq. Bu holatda eng samarali bo'lib, grammatik qobiliyatlarni mazmunli, muloqotga yo'naltirilgan sharoitda mashq qilishga qaratilgan turli xil grammatik o'yinlardan foydalanish bo'ladi. Bu holda induktiv va kommunikativ usullarning qisman kombinatsiyasi juda samarali bo'ladi va bir yondashuvning kamchiliklarini boshqasining afzalliklari bilan to'ldirishga yordam beradi.
O'rta maktabda va yuqori darajadagi ta'limda, odatda, deduktiv usul qo'llaniladi, chunki:
til savodxonligi, akademik ko'nikmalar darajasi allaqachon etarlicha yuqori va maxsus ma'lumotnomalardan darslarda ham, mustaqil ishlarda ham samarali foydalanishga imkon beradi;
INGLIZ TILLINI O`RGATISHDA “AYLANMA” DARSLARNING
AHAMIYATI
ingliz tilini o`rganuvchilarning chet tillarida erkin muloqotga kira olishi, samarali natijaga erishib kerakli kommunikativ va lingvistik kompetensiyalarni shakllantirishni osonlashtirish, shu bilan birga 80 minutlik darsdan unumli va ingliz tilida kommunikatsiyaga urg`u berib foydalanish uchun ahamiyatli bo`lgan “Aylanma” kommunikativ yondashuv g`oyalari taklif etiladi. “Aylanma” deb nomlangan bunday kommunikativ yondashuv o`ziga xos uslubga ega bo`lib, bunday yondashuvda an`anaviy til o`rgatishda ommaviy ravishda qo`llaniladigan talabaning sinfxonadagi vazifasi sinfdan tashqariga, uyga berilgan topshiriqlar esa sinfxonasiga ko`chadi va shu sababli bu yondashuv “aylanma” deb nom oldi.
Bu yondashuv quyidagi pedagogic jarayonlarni qo`llab quvvatlaydi: Ilg`or pedagogic texnologiyaning bosh tamoyili –o`qitish emas o`qishga o`rgatish; Ta`lim bu–bilim, ko`nikma va malakani hosil qilish faoliyati Pedagog –yetaklovchi va boshqaruvchidir. Kommunikativlik –jamoaga qo`shilib keta olish, muloqotga kirishish. Uyga vazifa –bilim va ko`nikmalarni shakllantirish va mustahkamlash.
Quyida keltirilgan jadvalda an`anaviy kommunikativ metod va aylanma kommunikativ metod qiyoslangan: Yuqorida ko`rsatilgan Aylanma kommunikativ yondashuv sinfxonadagi to`g`ridan to`g`ri instruksialar orqali bir guruh bo`lib o`rganishdan individual o`rganishga almashadi. Talaba tayyorlanishi kerak bo`lgan yangi mavzuga doir nazariyani sinfdan tashqarida o`ziga mos metod orqali: video yoki prezentasiyani tomosha qilib yoki bajarib, yozib yoki o`qib, so`rab yoki taqdimot qilib o`rganadi va sinfxonaga yangi mavzuga doir nazariy bilimlari bilan kirib kelib, sinfxonada bu bilimni amaliyot bilan mustahkamlaydi.
Bunday yondashuv orqali sinfxonasidagi til o`rganish muhitini o`z-o`zidan dinamik, interaktiv va munozarali o`rganish muhitiga aylantirish mumkin. O`qituvchi roli esa o`raganilgan tushuncha va konseptlarning amalda va muloqotda qo`llanishini nazorat qilish, hamda talaba erishgan natijalarni baholashdan iboratdir
. Bu taklif qilinayotgan konsepsiya an`anaviy til o`rganish yondashuvida seminar mashg`ulotlarning tartibiga qisman o`xshab ketadi chunki nazariy bilimlar ma`ruza darslarida olinib seminar mashg`ulotlarida mustahkamlanadi. Aylanma kommunikativ yondashuvda ma`ruzalar uyda, sinfdan tashqarida o`rganilib, sinfxonasida muhokama qilinadi. Bundan ko`rinib turibdiki ma`ruzalar kommunikatsion interaktiv tarzda o`tadi.
Bunday yondashuvdan turli o`qituvchilar turlicha foydalanib kelayotgan bo`lishi mumkin lekin biz bu konsepsiya orqali bu yondashuvning to`g`ri olib borishini ta`riflab va asoslab bermoqchimiz.
Aylanma kommunikativ metod 4 asosiy tartibga bo`ysunadi:
1. Muhit: O`qituvchi tomonidan o`rganish muhitining turli xilligini ta`minlash
2. Tanlov: Talabaning o`z qobiliyati va ko`nikmalariga mos o`rganish variantni tanlashi.
3. Mazmun: O`rganiladigan bilim yoki dars mazmuni va kompetensiyaga urg`u
4. Baholash: O`qituvchi nazorati, qo`llab quvvatlash va baholash
1.Muhit: O`qituvchi tomonidan o`rganish muhitining turli xilligini ta`minlash. Birinchi tartibda muhit tanlanadi deganda til o`rganuvchilar uchun turli o`rganish muhiti va joylar taklif etiladi:
-darsliklar muhiti; virtual muhit; masofaviy o`rganish muhiti; ilmiy muhit
Talaba berilgan topshiriq muhitiga ko`ra yangi mavzu mazmunini qachon, qayerda o`rganishni o`zi belgilaydi. Ya`ni quyidagi joylar tanlanishi mumkin: O`quv darsliklar va maqolalar, moodle; mooc; virtual 3d raqamli formatlar; webinar va ijtimoiy tarmoqdagi guruhlar.