Узбекистан Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлиги олий уцув юртлари талабалари



Download 9,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet45/70
Sana03.04.2022
Hajmi9,88 Mb.
#526811
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   70
Bog'liq
Bozor iqtisodiyoti asoslari (M.Rasulov)

15-жадвал
Бозор инфраструктурой
Инфраструктура
бупинмалари
Вазифалари
Даромад
хусусиятлари
Хиллари
Савдо-воскга-
чилик
Ощи-сотди ишла- 
ринн бажариш
Товарлар билан иш 
куриш
Савдо, комиссион
ваколатли, брокер
Биржа
Савдо билан борлиц 
келишувлар
Бевосита товарсиэ 
савдо крлиш
Товар, фонд, мсхдег 
биржаларн
Транспорт
Юк ва йртовчиларни 
ташиш
Молдий буюм ва 
одамлар билан иш 
к^риш
Автомобиль, темир 
Р$п,
хаво, сув тран- 
спортлари
Ахборот, алок?
Бозор холатани 
билдириш
Товарларсиз хизмат 
билан иш куриш
Радио, 
телевидение, 
космос, компьютер
Ом бор 
х?жалиги
Боэорларни товарлар 
билан таъминлаш
Моддий бойликлар 
билан ботик б?лиш
Ишлаб чикэриш кор- 
хоналари, улгуржи 
ва чакана савдо
Банклар
Пул муомаласини 
таъминлаш
Пул билан 
фаолият курсатиш
Данлаг, хусусий, мар- 
казий, тижорат, мил- 
лий банклар
Бозор аввало товарлар, товарлашган хизматларнинг олди- 
сотдиси, шунингдек, савдо-воситачилик фаолияти жараё- 
нидан иборат. Бунда муставил иш курувчи савдо воситачиси 
ишлаб чикдришнинг топширики билан шартномалар ёки ало- 
щ да топширмалар буйича олди-сотди ишини амалга ошира- 
ди. Бу иш оддий булиб курингани билан, харидорлар то-
www.ziyouz.com kutubxonasi


пиш, олди-сотдини амалга ошириш, туловлар кафиллигини 
таъминлаш ва уларни кдрз пуллар билан доплат, товарлар- 
ни бехатар жойига етказиб бериш, зарурият булса чегарадан 
товар угказишни таъминлаш каби вазифаларни ижро этиш- 
ни талаб этади.
Жадвалда бозор инфраструктурасининг тармок,-булинма- 
лари ва уларнинг фаолиятига хос томонлар курсатилган. Сиз 
билан жадвалда курсатилган булинмаларнинг хусусиятлари- 
ни куриб утайлик.
Воситачнлик фаолияти асосан кдйта сотиш, комиссион, 
вакиллик ва брокерликлардан иборатдир. К,айта сотиш уз 
маблаги ^исобига уз номидан, воситачи савдогар томонидан 
амалга оширилади. Комиссион савдо комиссионер деб атал- 
миш шахе томонидан комитент деб аталувчи топширик, буйи- 
ча бажариладиган одди-сотдидир. Вакиллик товар эгаси но­
мидан ва х;исобидан олди-сотди билан борлик, юридик ва 
амалий ишларни ижро этади. Брокерлик — сотувчи ва хари- 
дор уртасидаги алокдни урнатиш билан боглик; вакиллик 
фаолиятидир.
Товарларни кдйта сотиш билан савдо уйлари, экспорт ва 
импорт, чакана савдо фирмалари, импортер кабилар шу- 
рулланади. Масалан, АКД1да 240 мингдан ортик,савдо-во- 
ситачилик фирмалари булиб, уларда 2,6 миллион киши иш- 
лайди. Бу фирмалар товар хиллари, хизмат турлари буйича 
ихтисослашиб иш курадилар. Пахта бозорида “Андерсон” ва 
“Клейтон” фирмалари, галла бозорида “Каргил”, “Конти­
нентал Грейн” каби фирмалар мавжуд. Маидур фирма х^соб- 
ланган “Луис Дрейфус” Францияда жойлашган. У галла, 
Усимлик ёги, кофе, чорва савдоси билан шутулланади, 1,5 
миллион тонна юк ташувчи 50 та кемалари бор, жа^ондаги 
йирик хусусий банклар билан богланган, биржа савдосини 
х,ам олиб боради.
Бозор икгисодиёти инфраструктурасида ва унинг воси- 
тачилик тармок^арида биржа катта ахдмият касб этади. Бир- 
жаларнинг бир неча хили булиб, улар асосан товар, фонд, 
ме^нат ва бошкр биржалардан иборат. Обороти буйича би- 
ринчи уринда товар биржаси туради.
Жа*он товар биржасида бор-йуга 100 га я*ин товар хил­
лари савдоси амалга ошиб, бунда к^шлок; хужалик товарла- 
ри сезиларли ва катта уринни эгаллайди. Шунга кдоамай,
www.ziyouz.com kutubxonasi


умуман, товар биржаларинингйиллик обороти 3,5—4 мил­
лиард доллар ёки шунцай товарлар жа*он савдоси обороти- 
нинг деярли 1/3 ^исмини ташкил этади.
Энг йирик биржа марказлари АКД1, Англия ва Я пония- 
да жойлашган. Жа*он халк;аро биржа оборотининг 90 фоизи 
уларга турри келади. Узбеки стонда *ам биржалар пайдо була 
бошлади.
Товар биржаси. 
Бу доим ий *аракатдаги бозор кури- 
нишларидан булиб, асосан оммавий копилок; хужалик мах,- 
сулотлари, озик;-овк;ат ва хом ашё савдоси билан шугул- 
ланиб, бунда товарларнинг бир хиллиги асос булиб *исоб- 
ланади. Савдода бевосита товарларнинг узи кдтнаш май, 
белгиланган стандарт ва нишоналар билан олди-сотди 
«.илинади. Бунда биржа контракти асосида цатьий белги­
ланган сифат ва олиб келиш му\лати аник; курсатилиб иш 
тутилади. Ш унинг учун биржадаги савдода товарлар 
кУлдан-кУлга Утмай, уларнинг хУКУ*У
1
ари, яъни уларга 
эгалик \укук,ини берувчи расмий к,огозлар кулдан-кулга 
Утади. Бир товар устида бир неча марта ш ундай *одиса 
булиши м ум кин.
Одатда товар биржасида и гаси усулда савдо амалга оши- 
ши мумкин: реал товар устида келишув ва музугатли (фью- 
черли) келишув юз беради. Фьючер келишувда факдт то- 
варга булган ^ к у к н и н г олди-сотдиси юз беради, яъни 
?
0
гсукий расмий 
к
;
о р о з
савдоси амалга ошади. Бу хил биржа 
айник;са ривож топган мамлакатларда кенг авж олган. Чун- 
ки реал товар биржа савдоси атиги 1—2 фоизни ташкил 
этса, колгани фьючер биржасига турри келади. Бунинг та- 
лаби жуда кучли булиб, уни бекор к,илиш айрим \олатлар- 
дагина юз беради.
Фьючер биржаси савдосидан мак;сад шу товарни уз му^- 
латида олиш эмас, балки келишув вак;ти билан амалдаги 
вак^г уртасидаги ба^о фарк?! келтирадиган фойдани кузлаш- 
дир. Чунки вак;т утиши билан бадо узгаради, натиж ада ё 
сотувчи, ё сотиб олувчи ютади ёки ютк;азади. Амалда фью­
чер биржа савдоси буйича келишмалар асосидаги товар­
ларнинг реаллиги 2 фоиздан ошмайди. Фьючер контракт- 
лари цисобот палаталарида келишув вак;тидаёк; руйхат 
к;илиниб, сотувчи ёки сотиб олувчи шу палата билан бор- 
лик буладилар.
14 

Download 9,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   70




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish