|
O'zbekistonda aholi pul daromadlari, xarajatlari va jamg'armalarining dinamikasi (mlrd. so'm)
Ko'rsatkichlar
|
Yillar
|
2004
|
2005
|
2006
|
2007
|
2008
|
Aholi pul daromadlari
|
7634,4
|
9728,6
|
12954,9
|
16872,7
|
22626,3
|
Aholi pul xarajatlari va jamg'armalari
|
7561,1
|
9533,0
|
12680,7
|
16572,8
|
22240,7
|
Pul daromadlarining xarajatlardan farqi
|
73,3
|
195,6
|
274,2
|
299,9
|
385,6
|
O'zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo'mitasi ma'lumotlari.
O'zbekistonda aholi pul daromadlari va xarajatlari tarkibining tahlili shuni ko'rsatadiki, daromadlarning ahamiyatli qismi mol-mulk, tadbirkorlik faoliyati va qishloq xo'jalik mahsulotlarini sodshdan olinmoqda (2008-yilda jami pul daromadlarining 49,9 foizni tashkil etgan) (24.3- jadval). Jami daromadlarning 33,3 foizi mehnatga haq toiash va kor- xonalardan olingan boshqa daromadlar hissasiga, 16,8 foizi ijtimoiy transfertlar hissasiga to'g'ri kelgan.
2008-yilda aholining iste'mol sarflari 2007-yilga nisbatan 36,1 foizga o'sib, 16613,8 mlrd. so'mni tashkil etdi. Iste'mol sarflarining pul daromadlari umumiy hajmidagi ulushi 74,7 foizni tashkil qildi. Aholi pul daromadlari qo'shimcha o'sishinirtg omillari tahlili shuni ko'rsatadiki, agar 2000-yilda bu o'sishning 20,8 foizi tadbirkorlik faoliyatidan olinadigan va boshqa daromadlar hisobiga ta'minlangan bo'Isa, 2007-yilga kelib bu manzara ■ butunlay o'zgardi: pul daromadlari qo'shimcha o'sishining 13,4 foizi mehnatga haq toiash, 9,9 foizi tadbirkorlik faoliyatidan olinadigan va boshqa daromadlar, 4 foizi ijtimoiy transfertlar hisobiga ro'y berdi (24.1-diagramma).
Aholining yollanib ishlovchi qismi oladigan daromadlarining asosiy ulushini ish haqi tashkil etadi. Daromadning bu turi istiqbolda ham pul daromadlari umumiy hajmining shakllanishida o'zining yetakchi rolini saqlab qoladi. Jumladan, O'zbekistonda 2001-yilda mehnatga layoqatli aholining o'rtacha ish haqi kun kechirish uchun minimum darajada zarur boigan mablag'ning 99 foizini tashkil etgan bo'Isa, 2007-yilda b
u
2008
|
foiz
|
®
o o
rm
|
|
f, en co
|
49,9
|
1 16,8 I
|
® ® ®
Th
|
|
r-
|
|
r—*
|
"2 F
e ©
g VI
|
fi n©
r» n© n
m
|
|
7534,6
'
|
11290,5
|
I 3801,2]
|
22240,7
|
|
oo
CO
nC no
|
1445,6
|
3803,2 ]
|
2007
|
foiz
|
® ®
o
|
|
32,1
|
'n
|
1 15,8 ]
|
O'OOl
|
|
>n
CO
r-
|
t-
no*
|
I 18,0 j
|
mlrd.
so'm
|
l> oi
r^
oc
|
|
5417,5
|
8786,9
|
| 2668,3
|
16572,8
|
|
00 On'
o
Tf |
CO r>
|
On. on'
CO
o
CO
|
2006
|
foiz
|
® ®
T—
|
|
29,7
|
55,1
|
15,2
|
100,0
|
|
no CO
r-
|
on
no'
|
Tf
|
"2 =
s s
|
ON
-*r
IT) ON
fS
|
|
3857,1
|
7135,8
|
| 1962,0
|
12680,7
|
|
00* CO in on
|
OO in" on OO
|
[ 2246,0
|
2005
|
foiz
|
O'OOl
|
|
29,4
|
56,0
|
V© TT
|
100,0
|
|
no
cnl r-
|
o r-*
|
in ©
ri
|
mlrd.
so'm
|
V©
oe rj r~ Ov
|
|
2860,2
|
5448,0
|
1420,4
|
®
rri V) ON
|
|
Tf ?
o
|
667,3
|
CO rf m ON
|
2004
|
foiz
|
® ® ®
|
|
26.9
|
60,2
|
I 12,9 ]
|
O'OOl
|
|
77,7 |
|
o^
|
Tf Tf
|
mlrd. i
so'm
|
*
-f
CO NO f-
|
|
2057,0
|
4593,7
|
] 983,7 ]
|
7561,1
|
|
00
r- oo |
oc' o* m
|
NO
o
oN
o
|
Ko'rsatldchlar
|
Jami daromadlar
|
[ shu jumladan:
|
-mehnatga haqto'lash va korxonalardan olingan boshqa daromadlar
|
-mol-mulk, tadbirkorlik, qishloq xo'jalik mahsulotlarini sotishdan olingan daromadlar
|
1 -ijtimoiy transfertlar
|
Jami xarajatlar va jamg'armalar v
|
c
re
T3
|
r—
s
o £
£ CO t
|
] -majburiy to'lov va badallai"
|
| -jamg'armalarning o'sishi
|
© ■s
CO
s 2
« &
x «
-e
1
1
<3
£
o cr
s
1 JS
N
6
3
e.
a
©
n
<71 V
Q4
a o
ts
3 1>
■s
ko'rsatkich 3 barobardan ko'proq oshdi. Ta'kidlash joizki, bu ko'rsatkich MDH mamlakatlari o'rtasida yuqori ko'rsatkichlardan biri hisoblanadi1.
Aholi pul daromadlari darajasiga davlat yordam dasturlari bo'yicha to'lovlar sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Bu manbalar hisobiga pensiya ta'minoti amalga oshiriladi va turli xil nafaqalar to'lanadi.
Aholining moliya-kredit tizimi orqah olinadigan pui daromadlari quyidagilardan iborat:
davlat sug'urtasi bo'yicha toiovlar;
shaxsiy uy qurihshiga va matlubot jamiyati a'zolariga bank ssudalari;
jamg'arma bankidagi omonatlar bo'yicha foizlar;
aksiya, obhgatsiya qiymatining o'sishidan ohnadigan daromad va zayom bo'yicha to'lovlar;
lotereya bo'yicha yutuqlar;
tovarlarni kreditga sotib olish natijasida paydo bo'ladigan vaqtin- cha bo'sh mablagiar;
har xil turdagi kompensatsiya toiovlar va h.k.
O'zbekistonda aholi jon boshiga real pul daromadlari 2008-yilda 23
foizga o'sdi (24.2-diagramma).
24.2-diagramma O'zbekistonda aholi real pul daromadlarining o'sishi (o'tgan yilga nisbatan foiz hisobida)
2003
2004 2005 yillar
2006
2007
2008
II
130-g 125-1 120-1
11
2002
110-
105
-
O'zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo'mitasi ma'lumotlari
Aholi daromadlari ularning turmush darajasiga bevosita ta's
Aholi turmush darajasi — aholining hayot kechirishi i
bo'lgan moddiy va ma'naviy ne'matlar bilan ta'minlanishi
ehtiyojining bu ne'matlar bilan qondirilishi darajasi.
Aholi turmush darajasining BMT tomonidan tavsiya etilgan ko'rsatkichlari tizimi o'z ichiga quyidagi guruhlarni oladi:
tug'ilish va o'Jish darajasi hamda boshqa demografik ko'rsatkichlar;
hayot kechirishning sanitariya-gigiena jihatidan sharoitlari;
* 3) oziq-ovqat tovarlarini iste'mol qilish;
turar joy sharoitlari;
ma'lumot va madaniyat;
mehnat qilish va bandlik sharoitlari;
aholining daromadlari va xarajatlari;
hayot kechirish qiymati va iste'mol narxlari;
transport vositalari;
dam olishni tashkil etish;
ijtimoiy ta'minot;
inson erkinligi.
Bu asosiy ko'rsatkichlardan tashqari yana ba'zi bir axborotga oid ko'rsatkichlar ham ajratib ko'rsatiladi: aholi jon boshiga to'g'ri keluvchi YAIM, aholi jon boshiga to'g'ri keluvchi milliy daromad, aholi jon boshiga to'g'ri keluvchi iste'mol hajmi va boshqalar.
Kishilar hayot faoliyati uchun zarur ne'matlar to'plami mehnat sharoiti, ta'lim, sogiiqni saqlash, oziq-ovqat va uy-joy sifati kabi xil- ma-xil ehtiyojlarni o'z ichiga oladi. Kishilar ehtiyojlarini qondirish darajasi jamiyat a'zolarining alohida olgan va oilaviy daromadlari darajasiga bog'liq. Turmush darajasini mamlakat darajasida (butun aholi uchun) va tabaqalashgan mikrodarajada (aholining alohida guruhi uchun) qarab chiqish mumkin. Birinchi yondashuv turli mamlakatlarda aholining turmush darajasini aholi jon boshiga to'g'ri keladigan yalpi ichki mahsulot ko'rsatkichi bo'yicha aniqlab, qiyosiy tahlil qilish imkonini beradi.
Aholi guruhlari bo'yicha daromadlar taqsimlanishi dinamikasini taqqoslash iste'molchi budjeti asosida amalga oshiriladi. Iste'molchi bud- jetlarining bir qator turlari mavjud: o'rtacha oila budjeti, yuqori darajada ta'minlangan budjet, minimal darajada moddiy ta'minlanganlar budjeti, nafaqaxo'rlar va"aholi boshqa ijtimoiy guruhlari budjeti shular jumlasidandir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
