R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

5-§. Xalq hokimiyatchiligini amalga oshirishning asosiy
shakllari: bevosita va vakillik demokratiyasi
0 ‘zbekiston K onstitutsiyasining 9-m oddasiga binoan, 
«Jam iyat va davlat hayotining eng muhim m asalalari xalq
64

---

muhokamasiga taqdim etiladi, umumiy ovoz (referendum)ga 
qo‘yiladi. Referendum o ‘tkazish tartibi qonun bilan belgila­
nadi».
Ushbu m e’yor 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi­
ning xalq hokimiyatchiligi tamoyiliga asoslanganligini yana bir 
karra yaqqol k o ‘rsatadi. Xalq hokimiyatchiligi — bu butun 
hokimiyat amalda va yuridik jihatdan xalqqa tegishli degani. 
Konstitutsiyaga binoan, xalq hokimiyatni bevosita hamda o ‘zi 
saylab q o ‘yadigan organlari orqali am alga oshiradi. Xalq 
saylovlar yo‘li bilan hokimiyatning vakillik organlarini tuzadi, 
m am lakat Prezidentini saylaydi, umumxalq muhokamasi va 
referendumlar orqali jamiyat va davlat hayotining eng muhim 
masalalarini hal qiiadi.
Respublikamizda referendum o ‘tkazish tartibi 2001-yil 9- 
noyabrda kuchga kiritilgan yangi tahrirdagi « 0 ‘zbekiston 
R espublikasining referendum i to ‘g ‘risida»gi qonuni bilan 
ta rtib g a solinadi. U nga k o ‘ra, 0 ‘zbekiston R espublikasi 
referendum i 0 ‘zbekiston Respublikasining qonunlarini va 
boshqa qarorlarini qabul qilish maqsadlarida jamiyat va davlat 
hayotining eng muhim m asalalari yuzasidan fuqarolarning 
umumxalq ovoz berishidir.
1995-yil 26-martda o ‘tkazilgan referendumda Respublikamiz 
fuqarolarining faol ishtirokida bir ovozdan yurtboshimiz Islom 
Karimovning Prezidentlik vakolatlari 2000-yilgacha uzaytirildi. 
2002-yil 27-yanvarda o ‘tkazilgan referendumda esa ikki palatali 
parlament va Prezident vakolati muddatini uzaytirish masalasi 
q o ‘yilib, referendumda ovoz beruvchilar ro ‘yxatiga kiritilgan 
13266602 nafar fuqarolarning 12113070 nafari ishtirok etdi. 
Referendumda qatnashish huquqiga ega bo‘lgan aholining 92 
% dan ortig‘i bu masalani yoqlab ovoz berdi.
Bular shuni anglatadiki, K onstitutsiyaning 9-moddasida 
belgilangan me’yor quruq qog‘ozdagina boim ay, balki doimo 
harakatdadir.
0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasining 0 ‘zbekis- 
tonda xalq hokimiyatchiligi va uning amalga oshirilishi shakl­
lari xususida ham muhim me’yorlar belgilandi. Jumladan, u- 
ning 10-moddasiga muvofiq, « 0 ‘zbekiston xalqi nomidan faqat 
u saylagan Respublika Oliy Majlisi va Prezidenti ish olib borishi 
mumkin.
Jam iy atn in g b iro n -b ir qism i, siyosiy p artiy a, ja m o a t 
birlashmasi, ijtimoiy harakat yoki alohida shaxs 0 ‘zbekiston 
xalqi nomidan ish olib borishga haqli emas».
65

---

0 ‘zbekiston Oliy Majlisi bevosita xalq tomonidan tashkil 
etilib, uning vakillik organi hisoblanadi. Unga Qonunchilik 
palatasi deputatlari xalq tomonidan umumiy, teng, to ‘g‘ridan- 
to ‘g‘ri, yashirin ovoz berish yo‘li bilan saylanadi. Demak, 
0 ‘zbekiston xalqi o‘z ichidan munosib nomzodlar tanlab, u- 
larni Oliy Majlisga vakil sifatida saylaydi. Ularga vakolat berib 
qo‘yadi va xuddi shu tariqa hokimiyatga egalik qiladi. Biroq 
faqat shugina emas. Xalqning hokimiyatga egalik qilishi boshqa 
vositalar orqali ham amalga oshiriladi. 0 ‘zbekiston Respub­
likasi Oliy Majlisining tashkil etilishi, vazifalari, tuzilishi va 
faoliyati haqida Konstitutsiyaning XVIII bobi, 78-88-modda- 
larida batafsil ko‘rsatib berilgan. Biroq, shuni ta ’kidlash joizki, 
2002-yil 27-yanvarda o ‘tkazilgan referendum qarorlari asosida
4-5-aprel kunlari b o ‘lib o ‘tgan ikkinchi chaqiriq 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining sakkizinchi sessiyasida «Referen­
dum yakunlari ham da davlat hokimiyati tashkil etilishining 
asosiy prinsiplari to ‘g‘risida»gi Konstitutsiyaviy qonun qabul 
qilindi. Unda mamlakatimiz parlamenti — Oliy Majlisning ikki 
palatali qilib shakllantirish prinsiplari va qoidalari belgilandi.