R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

Qonun loyihasini p a rla m e n t ( uning p a la ta s i) da ко ‘rib chiqish
va m u h o k a m a qilish h a m d a uni ta k o m ilig a y e tk a z is h
qonun 
chiqarish jarayonining navbatdagi bosqichidir. Mazkur bosqich 
parlament, uning palatalari majlislarida qonun loyihasi ustida 
ishlashni (odatda bu ish qonun loyihasini o‘qish deb ataladi), 
shuningdek, qonun loyihasi ustida parlament q o ‘mitalari va 
komissiyalarida ish olib borishni o ‘z ichiga oladi.
Qonun loyihalari plenar majlislarda, qoida tariqasida, bir 
nechta (ikki, uch, to ‘rt) o'q ish d a k o ‘rib chiqiladi. H ar bir 
o ‘qishning o ‘z maqsadi va o ‘z vazifalari bo‘ladi.
Q a b u l q ilin g a n qonun lo y ih a s in i p a r la m e n tn in g ik k in c h i
p a la ta sid a ко ‘rib chiqish
ikki palatali parlamentlardagi qonun 
chiqarish jarayonining navbatdagi bosqichidir. Zero, bir palatali 
parlamentda qonunni qabul qilish oxirgi marta ovozga qo'yish
203

---

orqali am alga oshiriladi (u birinchi o ‘qishdan keyin ham, 
ikkinchi, uchinchi, to ‘rtinchi o ‘qishdan keyin ham o ‘tkazilishi 
mumkin). Ikki palatali parlamentda esa qonun loyihasi ayni 
bir tahrirda ikkala palata tomonidan qabul qilingan holdagina 
qonunga aylanadi (ammo b a ’zan p alatalard an biri qayta 
ovozga qo‘yish orqali boshqa palata tomonidan qabul qilingan 
qonun loyihasini m a’qullamagan ikkinchi palataning «veto»sini 
yengishi ham mumkin).
Palatalar qonun chiqarish faoliyati sohasida teng huquq- 
larga ega b o ‘lgan va u lar o ‘rtasida qonunni qabul qilish 
yuzasidan kelishm ovchiliklar chiqqan hollarda m urosaga 
keltirish tartib-qoidalari qoilanadi.
K o n stitu tsiy a n in g 84-m oddasiga m uvofiq: a) qo nu n 
Q o n u n ch ilik p a la ta s i to m o n id a n q ab ul qilin ib , S enat 
tomonidan m a’qullanishi lozim; b) Senat tomonidan rad etilgan 
qonun Qonunchilik palatasiga qaytariladi va agar qonunni 
qayta к о ‘rib chiqishda palata deputatlar umumiy sonining 
uchdan ikki qismidan iborat ko‘pchilik ovozi bilan qonunni 
yana m a’qullasa, qonun parlament tomonidan qabul qilingan 
h iso b lanadi ham da im zolanishi va e ’lon qilinishi uchun 
0 ‘zbekiston R espublikasi Prezidentiga p alata tom onidan 
yuboriladi; d) Senat tomonidan rad etilgan qonun yuzasidan 
palatalar yuzaga kelgan kelishmovchiliklarni bartaraf etish 
uchun tenglik asosida kelishuv komissiyasini tuzishi mumkin. 
Palatalar kelishuv komissiyasi takliflarini qabul qilganda qonun 
odatdagi tartib d a k o ‘rib chiqilishi kerak. K onstitutsiyaga 
o ‘zgartishlar kiritish, Konstitutsiyaviy qonunni qabul qilish 
parlamentning har bir palatasidagi umumiy ovozlar sonining 
uchdan ikki qismidan iborat k o ‘pchilik ovozini talab etadi. 
Odatdagi qonunlar oddiy k o ‘pchilik ovoz bilan qabul qilinadi.
Senatga kelib tushgan qonun ro'yxatga olinadi va Senat 
Raisi tom onidan qonunni k o ‘rib chiqadigan ham da uning 
yuzasidan xulosa tayyorlaydigan qo‘mitaga topshiriladi. Senat- 
ning majlisida qonunni ko‘rib chiqish m a’ruzachining mas’ul 
qo‘mita xulosasini o ‘qib eshittirishidan boshlanadi. Shundan 
so‘ng qonun muhokamasi tartibida senatorlar so‘zga chiqish- 
lari mumkin. Qonun Senat tomonidan belgilangan ko‘pchilik 
ovoz bilan m a’qullansa, imzolanishi va e’lon qilinishi uchun 
belgilangan tartibda Respublika Prezidentiga yuboriladi. Rad 
etilgan qonun yuzasidan palatalar yuzaga kelgan kelishmov­
chiliklarni b artaraf etish uchun kelishuv komissiyasi tuzishi 
mumkin.
204

---

M azkur kom issiya tenglik asosida tuzilad i. K elishuv 
kom issiyasining h a r bir p alatad an saylangan a ’zolari o ‘z 
tark ib id an k o ‘pchilik ovoz bilan kom issiya ham raislarini 
saylaydilar. Kelishuv komissiyasi qonunning yagona matnini 
ishlab chiqish maqsadida Senatning har bir e’tirozini alohida- 
alohida ko‘rib chiqadi. Kelishuv komissiyasi o‘z ishining natija­
lari yuzasidan kelishmovchiliklarni b arta raf etish b o ‘yicha 
takliflarni o ‘z ichiga olgan xulosa qabul qiladi. Xulosaga 
qonunga doir o ‘zgartishlar va qo‘shimchalar loyihasining matni 
ilova q ilinadi. X u lo sa S enat va Q o nu n ch ilik p alatasig a 
topshiriladi. Senat kelishuv komissiyasining takliflarini qabul 
qilgan ta q d ird a qo nun Q onunchilik p ala tasi to m onidan 
odatdagi ta rtib d a qayta k o ‘rib chiqilishi kerak. Q onunni 
Q onunchilik p a la ta sid a q ay ta k o ‘rib chiqishda kelishuv 
komissiyasining bayonnomasida mavjud b o ‘lgan takiflargina 
m uhokam a qilinadi. Kelishuv komissiyasining loaqal bitta 
taklifi rad etilgan taqdirda Qonunchilik palatasi, Senat kelishuv 
komissiyasiga yangi takliflarni taqdim etish uchun p alata 
tom onidan m a’qullangan tuzatishlarni inobatga olgan holda 
ishni davom ettirishni ta k lif qilishi m um kin. A gar Senat 
qonunni kelishuv komissiyasining tahririda m a’qullamasa, u 
rad etilgan qonun sifatida Qonunchilik palatasiga qaytarilishi 
kerak. Qonunchilik palatasi Reglamentining 17-moddasida 
Senat tomonidan rad etilgan, shuningdek, Respublika Prezidenti 
tom onidan e’tirozlar bilan qaytarilgan qonunni Qonunchilik 
palatasi tom onidan qayta k o ‘rib chiqish tartibi belgilangan. 
M azkur tartibga muvofiq, mas’ul qo‘mita rad etilgan qonun 
yuzasidan xulosa beradi. M as’ul q o ‘m itaning xulosasini 
olganidan so‘ng palata qonunni qayta ko‘rib chiqish masalasini 
o ‘z majlisining kun tartibiga kiritadi. Agar Qonunchilik palatasi 
Senat to m onidan rad etilgan qonunni p alata d ep u tatlari 
umumiy sonining uchdan ikki qismidan iborat ko‘pchilik ovozi 
bilan yana m a’qullasa, qonun Oliy Majlis tom onidan qabul 
qilingan hisoblanadi va Prezidentga imzolash va e’lon qilish 
uchun yuboriladi.