“Она тили ў?итиш махсус методикаси” номли дарслик

Ijodny diktant. 
  
Barcha  turdagi  diktantlar  kabi,  ijodiy  diktant  ham    o‘quvchilarga  o‘tilgan 
qoidalarni  puxta  o‘zlashtirishga,  ularning    og‘zaki  va  yozma  nutqini  o‘stirishga 
yordam  beradi.  Ijodiy  diktantda  matn  diktovka    qilinmaydi.  O‘quvchilar  o‘zlari 

---

 
118 
berilgan  so‘zlar  bilan  mustaqil  ishlaydilar.  Shunga  ko‘ra  ijodiy  diktantni  berilgan 
so‘zlar asosida bayon yozish deb nomlash ham mumkin. O‘quvchilar diktantning bu 
turida  so‘zlarni  o‘z  o‘rnida,  to‘g‘ri  ishlata  olishga,  ran  va  kichik,  sodda  xikoya 
tuzishga, ya’ani ijod qilishga o‘rganadilar. Bu turdagi diktant bayon yozishga zamin 
hozirlaydi. Ijodiy diktant uch xil variantda o‘tqazilishi mumkin. 
   1  Variant:  O‘qituvchi  ma’lum  mavzuga  doir  savollarni  doskaga  yozadi. 
O‘quvchilar avval og‘zaki,  keyin yozma javob beradilar. 
Masalan:  6  sinfda  "Turdosh  va  atoqli  otlar»  mavzusini  mustahkamlash  uchun 
quyidagi savollar vositasida ijodiy diktant o‘tqazsa bo‘ladi. 
1.
 
Kaysi shaharlarning nomini bilasiz? 
2.
 
O‘rtoqlaringizning ismi va familiyasini yozing  va x.k. 
  
Boshqa  vriantda  masalan,  8  sinflarda  ijodiy  diktant  quyidagicha  o‘tkaziladi:  
o‘quvchilar 
gapdagi 
tushirib 
qoldirilgan 
biror 
so‘zni 
o‘zlari 
o‘ylab 
topib  -  ijod  kilib,  gaplarni  to‘ldirib  ko‘chiradilar  yoki  biror  mavzuda  yaxlit  xikoya 
tuziladi.  Matn  yozishda  qiynalsalar,  u  vaqtda  bir-biriga  mazmunan  bog‘lanmagan 
gaplar  tuzish  ustida  o‘quvchilarni  mashq  kildirish  zarur.  Bunday  mashq 
o‘quvchilarni  ran  tuzishga  o‘rgatadi.  Shundan  keyin  ulardan  yaxlit  matnni  yozish 
talab qilinishi mumkii. 
  
O‘qituvchi  ijodiy  diktantga  puxta  tayyorlanishi,  qanday  mavzuda  ijodiy 
diktant  o‘tkazilishini  va  qaysi  so‘zlarni  doskaga  yozib  berishini  oldindan  aniklab 
olgan bulishi lozim.  Matnning hajmi va undagi gaplar soni ham oldindan taxminan 
belgilab kuyilgan bulishi kerak.  
  
Yuqorida  qayd  etilgan  diktant  turlari    mehnat  ta’limi  maktabida  aqli  zaif 
o‘quvchilarga  o‘tilgan  grammatika,  orfografiya  va  punktuaqiya  qoidalarini 
mustaxkamlash,  takrorlashga  yordam  berish  maqsadida  ta’limiy  ish  turi  sifatida 
amalga oshiriladi.