Microsoft Word Ko‚chmas mulkka investitsiyalash doc

 
3.2.3. Obligatsiya va aksiyalar emissiyasi yordamida moliyalash 
 
Korxona o‘z obligatsiyalarini chiqarsa, zaruriy pul summasini turli 
investorlardan olishi mumkin. Ular o‘zlarida korxonaning qarz majbu-
riyatlarini aks ettirib, korxona obligatsiyani sotib olganga bu obligatsiya 
qiymati plyus foizlarni to‘lashi lozim. Obligatsiyaning nominal narxi 
uning qiymati hisoblanadi.  
Obligatsiyaning to‘lov muddati o‘n yoki undan ko‘proq yildir. 
Obligatsiyalarning ta’minlangan va ta’minlanmagan turlari bo‘ladi. 
Ta’minlangan obligatsiyalar kafolatida mulk bo‘ladi. Ta’minlanmagan 
obligatsiyalar (debenturalar) korxonaning obro‘si bilan kafolatlanadi.  
Obligatsiyalar bo‘yicha foiz stavkalar korxonaning ishonchligiga 
bog‘liq bo‘ladi. Ishonchliligi kamroq shirkat obligatsiya bo‘yicha yana-
da yuqori foiz stavkalarini taklif etadi. Bunday shirkatlar obligatsiyalari 
«sifatsiz» deb nomlanadi. Investitsiyalashga jozibali hisoblanadigan qator-
ga kiradigan shirkatlar obligatsiyalari yanada ishonchliroq hisoblanadi.  
Shuningdek, obligatsiyalarning seriyali va shoshilinch turlari bor. 
Seriyali obligatsiyalar bo‘yicha qarz ma’lum vaqt o‘tganidan keyin 
seriyalar bilan to‘lanadi. O‘z qarzini to‘lashni osonlashtirish uchun, shir-
katlar obligatsiyalar bo‘yicha qarzlarni to‘lash uchun muayyan summani 
har yiliga ajratadi. Agar korxona obligatsiyalarni ularni to‘lash muddati-
dan avvalroq sotib olish huquqini bersa, bu kabi obligatsiyalar so‘rab 
olingan obligatsiyalar hisoblanadi.  
Undan tashqari, shirkat o‘z aksiyalari hisobiga obligatsiyalarni 
sotib olish imkoniyatini kelishib olishi mumkin. Bunday obligatsiyalar 
konvertasiyalangan deyiladi. 
Shirkat aksiyasi egalari yuridik tomondan sherik egalar hisoblanadi. 
Aksionerlardan har biri shirkat tushimida qatnashish huquqiga egadir. 
Aksioner ulushga kirishda aksiyalar sertifikatini, ya’ni aksionerning 
mulk huquqini tasdiqlovchi hujjatni oladi. 
Aksiyaning shartli nominal narxi turdosh qiymat hisoblanadi. Sav-
doga chiqarilgan aksiyalarning barchasi ustav kapitali deyiladi. Foyda 
aksionerlar o‘rtasida dividendlar shaklida taqsimlanadi. 
Korxona ikki xil aksiya turini chiqarishi mumkin: vakolatli va 
oddiy. Vakolatli aksiya egalari birinchi o‘rinda dividend olish imkoniga 
egadirlar. Biroq vakolatli aksiya egalari ovoz bera olmaydilar, ularni 

---

 
98
egalari korxonaga tegishli qarorlarni qabul qilishda hech qanday rol 
o‘ynamaydi. Oddiy aksiya egalari oxirgi o‘rinda dividend olishadi, lekin 
ular shirkat ishlarida qatnashishlari mumkin, masalan direktorlar kenga-
shida saylovlarda, katta xaridlarga oid qarorlar qabul qilishda va shu 
kabi. Vakolatli aksiyalar narxi, odatda barqarordir, oddiy aksiyalar narxi 
esa birdaniga o‘zgarishi mumkin.