Kurs ishi “Fizikaviy kimyo” fanidan tayyorlagan

Bekman termometri
Bekmanning metastatik termometri temperaturaning kam o`zgarishini aniqlash uchun xizmat qiladi. Bekman termometri kapillyarning yuqori qismida simob uchun mo`ljallangan qo`shimcha rezervuar borligi uni oddiy termomterlardan farqlaydi. Ushbu qo`shimcha rezervuar termometrning pastidagi asosiy rezervuarda simobning miqdorini o`zgartirishga va shu orqali o`lchanishi mumkin bo`lgan temperaturalar oralig`ini kengaytirishga imkoniyat beradi. Bekman termometrining 25-30 sm uzunlikdagi shkalasi 5-6 gradusga mos keladi va har bir gradus 0,01 ga teng bo`laklarga bo`lingan bo`ladi. Buning uchun pastki rezervurdan ortiqcha simob yuqoridagi qo`shimcha rezervuzrga yoki aksincha agar yuqoridagi rezervuzrda ortiqcha simob bo`lsa, pastki asosiy rezervuarga o`tkaziladi.

1 2
Krioskopik usulda moddalarning molekulyar massasini aniqlash 1- erituvchining muzlash haroratini aniqlash; 2 – Bekman termometri.
Xulosa
Eritma muzlashi uchun bug` bosimi muz bug`ining bosimiga tenglashishi kerak. Agar 0° da eritma ustiga muz qo`yilsa, muz suyuqlanib ketadi, chunki muz bug`ning bosimi eritmanikiga qaraganda kattaroqdir. Demak, eritmaning muzlash harorati 0 gradusdan pastda bo`ladi.
17-rasmda muz, suv, va eritma bug`lari bosimining harorati

o`zgarishi bilan o`zgarishi berilgan. 100°C da suv bug`ining bosimi 760 mm dank am va uni 760 mm ga yetishi uchun eritmani yana (Δt daraja) qizdirish kerak. Harorat pasayganda muz bug`Iining bosimi suvnikiga va eritmanikiga qaraganda tezroq pasayadi. Shuning uchun o gradusdan past haroratda eritma va muz bug`larining bosimi diagrammalari bir nuqtada baravarlashadi, demak, eritma 0 gradusdan past haroratda muzlaydi.
Faraz qilaylik, biror uchuvchan emas (masalan qattiq modda) modda biror suyuqlikda (masalan suvda) erib cheksiz suyultirilgan eritma hosil qilsin.

VII.2- rasmda sof erituvchi bug` bosimi P<sub>1</sub><sup>0</sup> ning va eritma bug` bosimi P ning temperatura bilan o`zgarishi tasvirlangan. Muzlash yoki (suyuqlanish ) issiqligi bug`lanish issiqligidan ancha katta bo`ladi. temperature o`zgarishi bilan qattiq moddaning bug` bosimi suyuq moddaning bug` bosimiga qaraganda keskin o`zgaradi. Shu sababli, temperatura o`zgarishi bilan qattiq moddaning bug` bosimi erituvchi va eritmaning bug` bosimlarini kesib o`tadi. Suyuq va qattiq moddalarning kimyoviy potensiallari (yoki bug` bosimlari) bir-biriga tenglashganda muzlash ro`y beradi.(VII.3=rasm) Demak, muzlash haroratida suyuq va qattiq moddalarning bug` bosimlari bir biriga tenglashdi, a nuqtada eruvchi (suv)ning bug` bosimi, b nuqtada eritmaning bug` bosimi muzning bug` bosimi bilan tenglashadi. Demak, a nuqta T temperaturada eritmaning bug` bosimi esa T₁ haroratda muzning bug` bosimiga tenglashadi. Demak, T suvning , T<sub>1</sub> eritmaning muzlash haroratidir. Diagrammada ko`rsatilishicha T₁ hamma vaqt T dan past bo`ladi. shunday qilib, eritma hamma vaqt erituvchiga nisbatan past haroratda muzlaydi: T> T<sub>1</sub> ; ΔT = T- T<sub>1</sub> ; ΔT – eritma muzlash haroratining pasayishi, deb ataladi. Krioskopiya – eritmaning muzlash nuqtasidagi haroratni kamaytirish yo`li bilan , noma`lum moddaning molekulyar massalarini aniqlash usulidir. Eritmalar sovutilganda ualarning muzlashi kuzatiladi. Muzlash nuqtasini pasaytirish va eritmalarning qaynoq nuqtasini oshirish ularning osmotic bosimi erigan moddalarning tabiatiga bog`liq emas.

Krioskopik usul ayniqsa moddalarning molekulyar massasini aniqlash uchun qo`llaniladi. Krioskopiya- texnik ishlashning soddaligi, tezligi tufayli, butun ilm-fan tabiatining yechimlarini aniqlashga nisbatan ancha ilgarilashgan usuldir. Shu bilan birga krioskopik usullar tibbiyot sohasida ham keng qo`llaniladi.