Х. Ч. Буриев савзавот экинлари селекцияси ва уруечилиги


Селекция материалидан фойдаланиш



Download 0,95 Mb.
bet20/124
Sana31.03.2022
Hajmi0,95 Mb.
#520956
TuriЛекция
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   124
Bog'liq
Сабзавот экинлари селекцияси ва уруғчилиги

Селекция материалидан фойдаланиш. Мазкур жойда етиштирилган селекция навлари анчагина текислаб олинган популяциядан иборат булиб, кандай булмасин бирор дастлабки материаал асосида утказиладиган селекция ишининг сунгти нуктаси хисобланади. Бирок уз узидан, яъни спонтан равишда руй бериб турадиган мутация жараёни нав белгиларининг ирсий жихатдан бир кадар турли-туман булишини таъминлаб боради. Шу билан бирга рецессив мутациялар сезиларли даражада тупланиб бориши мумкинки, бу нарса танлаш учун уша навдан дастлабки материал тарикасида фойдаланишга имкон беради. Бундай навларнинг афзаллиги шундаки, уларда юзага келган кимматли мутацион белги олдиндан мавжуд булиб келган кимматли белгилар мажмуаси билан бирга кушилган булади. Шу муносабат билан, мазк5р жойда яратилган селекция навлари биринчи галда муайян фазилатларга эга булган навларни етиштириб чикариш учун ишлатилади.
Навни кайси минтакага мулжаллаб етиштириш зарур булса, иклимининг шароитлари жихатидан шу минтакага бир мунча якин турадиган жойларда етиштириб чикарилган навлар купинча анча истикболли дастлабки материал булиб хисобланади. Биздаги шароитлардан бошкача шароитларда юзага келган, лекин бирдек максад йулида ишлатса буладиган ирсий асосда яратилган ажнабий навлар турли йуналишдаги селекция учун яхши материал булиб хизмат килади. Масалан, усти ёпилган ерда экишга мулжалланган навлар селекциясида бошка минтакаларда шундай максадца экиладиган навларнигина эмас, балки иссик ва нам иклимли минтакада экиладиган навларни хам дастлабки материал сифатида олиш мумкин.
Илдизмевали сабзавот, карамнинг тезпишар навларини яратищда Fарбий Оврупо навлари, хусусан, куёш энергияси биздагидан кура камрок тушиб турадиган шароитларда экилганида товар махсулот олишни таъминлаб берадиган Голландия навлари хаммадан кура купрок истикболлидир. Карам ва илдизмеваларнинг саклаб куйишга ярайдиган навларини етиштириб чикариш учун узок саклашга мулжаллаб яратилган. Скандинавия навлари купрок кимматли булиб хисобланади.
Бизнинг шароитларимизда узга минтакалардан келтирилган навлардан фойдаланилганда нав понуляциялари баъзан янги шароитларга салбий ва ижобий муносабатда буладиган биотипларга сезиларли даражада ажралиб колади. Мана шу нарса селекция учун истикболли формаларни етиштириб чикариш имконини беради. Узбекистонда ажнабий навлардан купгина навлар етиштирилган, чунончи, тарвузнинг КорольКуби 92 нави озарбайжон, Узбекский 452 нави - туркман, Хаит Кора нави тожик нав намуналаридан; карамнинг Белокочанная, Ташкентская 10 ва Узбекистанская 133 навлари болгар типидаги Ликуришка навидан; пиёзнинг Каба нави - Болгариянинг Каба навидан етиштирилган.
Усимликларнинг навлари ёки турларини ил гари улар усмаган янги жойларга кучириш, уша жойларга расм килиш интродукция дейилади. Бошкача айтганда, интродукция (лотинча интродукто - киритиш деган суздан олинган) маълум бир жойда экиб келинаётган усимликлар турлари ёки навларини табиий шароитлари ухшаш булган бошка бир мамлакат, вилоят, минтакага киритишдир. Инсон интродукция туфайли ер юзининг турли кисмларидан келиб чиккан усимликларни экиб, улардан олинадиган жуда турли-туман махсулотлардан бахраманд булиб келмокда.
Интродукция килинадиган усимликиинг ирсий табиати шу усимлик кучириб келинадиган мухит шароитларига нечогаик мувофик келишига, бу усимлик билан кай даражада селекция иши олиб борилишига караб, интродукциянинг икки шакли тафовут килинади: натурализация ва акклиматизация.
Натурализация - усимликларни узи усиб турган жойининг шароитларига якин ёки ундан хам яхширок шароитларга эга булган минтакага кучирищдир. Бу1ща усимлик янги жойда яхши усиб, купайиб боради. Натурализациянинг селекцияга бевосита алокаси йук.
Акклиматизация - яъни иклимлаштириш интродукция килинган нав ёки турнинг янги шароитларга мослолишидан иборат булиб, бунда каттик табиий ва сунъий танлаш туфайли популяция генларининг таркиби узгариб боради. Популяцияларнинг ген таркиби жинсий купайиш натижасида бир нечта авлод давомида узгариб борадиган булгани учун акклиматизация бир йиллик усимликларда осонрок ва икки хамда купйиллик усимликларда кийинрок кечади. Четдан чангланиш усули акклиматизацияии анча осонлаштиради, чунки мосланувчанлик хоссаларини белгилаб берувчи ген аллелларининг жуда турли-туман тарзда пайваста булиб кушшшшини таъминлаб беради.

Download 0,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   124




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish