Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr

482
Asqad Muxtor
Yana hech kim indamadi, ko‘zlarini olib qo-
chishdi. Nima ham deyishardi? Said hammaning 
yuziga bir-bir qarab chiqdi.
Mashina yelib boradi. Jimlik chidab bo‘lmay­
digan darajaga yetgach, Said birdan kabinaning 
tomini buzib yuborgudek, ikki qo‘llab mushtlay 
boshladi. Pak ham, birovni bosdimmi, degan хa-
yolda alanglab, tormozni shunday tortdiki, Said­
ning yumaloq gavdasi orqadan kelib urilganlar-
ning zarbidan ezilib ketay dedi.
– Qayt, Pakana! – deb baqirdi u.
Bu ovozga qarshilik ko‘rsatish qiyin edi, mashi-
na orqaga qaytdi.
Avariya sodir bo‘lgan joyga yetib kelishlari bi­
lan Said ham, Yo‘ldosh ham mashinadan sak-
rab tushib, to‘y kiyimlarini yechib irg‘itdilar. Ular 
bir-birlarining niyatlarini tushungan edilar.
Haligi sariq «surnaychi» orqalaridan norozi 
ovoz bilan po‘ng‘illadi:
– Nima qilishmoqchi bu o‘pkasi yo‘qlar? Hayda, 
to‘ydan qoladigan anoyi yo‘q! Qolganlar qolaver­
sin. Baribir uddalasholmaydi.
Keksa ishchi bilan birga yopiq mashinadan 
gaz payvand apparatining ballonlarini, shlangla­
rini tushirayotgan Said bu gapni eshitmadi.
– Yechin, bolalar! Belkuraklar anov mashina­
da! Doi, sen, surnaychi, palatkani sudrab tush! 
– deb qichqirdi u yonidagi cholning o‘gitlariga qu­
loq solmasdi.
– Yoshlik qilyapsan, uka, – deb ming‘illardi 
chol, – gapimga ishon, o‘n to‘qqiz yildan beri shu 
ishdaman. Ovo zini eshityapsanmi? Lov etsa besh 
metrdan jingirtob qiladi...

---

483
Chinor
– Otingiz nima? – dedi Said uning gapiga javob 
berish o‘rniga.
– Zokir...
– Zokir aka, nasosga qaysi mashinani yubo­
ramiz? O‘zingiznikini yubora qoling, tez topadi.
Zokir aka yelkasini qisib, haydovchini qidirib 
ketdi.
Bu vaqt Yo‘ldosh boshliq yigitlar belkuraklar 
bilan quvurning eski transheyasini ocha bosh­
lagan edilar. Faqat «surnaychi» yechinmagan, 
«To‘ydan qolgandan keyin, baribir emasmi?!» deb 
yangi pidjagining bari bilan burnini to‘sar, bir 
kurak tuproq otmasdanoq o‘zini gazdan chetga 
olib qochar edi.
– Boshim aylanyapti...
– Kurakni otma, quvurga tegib o‘t chaqnaydi! – 
deb ogohlantirdi Said.
Bu vaqt uning oldiga kelib to‘хtagan Yo‘ldosh 
o‘ychan tashvishli tovush bilan yerga qarab gapirdi.
– Said... qanday bo‘larkin...
– Bilmayman. Bilmayman! – dedi Said. Dar-
haqiqat, to‘satdan ahd qilgan ishi to‘g‘rimi, 
yo‘qmi, o‘zi ham bilmasdi. Lekin endi orqaga qay­
tib bo‘lmaydi. Said qalin brezent palatkani ariqqa 
botirdi, atsetilen zaxirasini, keyin gorelkalarni 
qayta ko‘zdan kechirdi.
Nasos yetib kelganda darz ketgan quvur us­
tidagi o‘pqon keng puхta transheyaga aylangan, 
gaz hididan gangib qolgan yigitlar badanlarini oq 
ko‘ylak bilan artib, nariroqda belkurakka tayan­
gancha turishar edi.
Yo‘ldosh nuqul Saidning izidan ergashib yuribdi:

---

484
Asqad Muxtor
– Sen... hech bo‘lmasa, asabingni bosib ol.
Said indamas, o‘z ishi bilan band, cholning tor 
kombinezonini kuchanib-kuchanib oyog‘iga tortar, 
temir qalqonining oynalarini latta bilan artar edi.
Yarim soatdan keyin uni og‘ir nam brezentga 
o‘rab transheyaga tushirishdi.
– Hoy, yigitlar, men rozilik berganim yo‘q, men 
yo‘q dedim, hammang eshitding, – deb javrardi 
haligi chol. U bilan «surnaychi»ni nariroqda tu-
rishsin deb, ariq bo‘yiga, nasosga qo‘yishdi. Brand­
spoytni Yo‘ldosh o‘zi qo‘lga olib, shaylanib turdi.
Qo‘li bo‘shlar bir chekkaga chiqib, damlari­
ni ichlariga yutib turganlarida bir necha quloch 
joyda havoni lov etib o‘t oldi. Said tushib ketgan 
transheyaning ustini ko‘m-ko‘k alanga qopla­
di, atrofdagi o‘t-o‘lan bir zumda qovjirab, qumli 
tuproq mazut to‘kilgandek qorayib qoldi. Yaqin 
turganlar allanimalar deb baqirib, yuz-ko‘zlarini 
to‘sib tisarilishdi, lekin ovozlari eshitilmas, lovil­
lagan o‘t, nasosdan sharillagan suv, payvand ap­
paratning vishillagan tovushi quloqlarni qomat­
ga keltirar edi. Yo‘ldosh brandspoyt bilan o‘tga 
yaqinroq bormoqchi bo‘ldi, qo‘rqqanidan rangi 
dokadek oqarib ketgan chol bilan «surnaychi» yi-
gitga «Bos!» deb baqirdi, hamma tipirchilab qoldi, 
yuzlarini qurum bosgan yalang‘och «to‘ychilar»: 
«Nima qilib qo‘ydik? Said qani?» degan vahimada 
o‘t atrofida zir yugurishar edi.
O‘t quvurdan yarim metrcha tepada zangori 
rangda lov-lov yonardi. Yo‘ldosh chuqurda qora-
yib yotgan brezentni ko‘rdi, хolos. Said tirikmi, 
yo‘qmi, bilib bo‘lmaydi. Havo qizib ketgan, ya­
qinroq borish amri mahol. Qancha vaqt o‘tdi 

---