4-mavzu. Jaxon dinlari: buddizm va xristianlik Reja

Ikkinchi haqiqat. “Qiynoqlarning sababi mavjuddir”. Inson moddiy narsalar yoki ma’naviy qadriyatlardan foydalanib, ularni haqiqiy va doimiy deb hisoblaydi va doimo ularga ega bo‘lishga intiladi. Bu intilish xayot davomiyligiga olib boradi. YAxshi yoki yomon niyatlardan tuzilgan xayot daryosi, orzular va intilishlar sabablikelajak xayot uchun karma tayyorlaydi. Demak, qayta tug‘ilish, yangitdan qiynoqlarga duchor bo‘lish davom etadi. Buddaviylar fikricha, Buddadan keyin hech kim Nirvana xolatiga erisholmagan.

Uchinchi haqiqat. “Qiynoqlarni tugatish mumkin”. YAxshi yoki yomon niyatlar, intilishlardan butunlay uzilish Nirvana holatiga to‘g‘ri keladi. Bu holatda inson qayta tug‘ilishdan to‘htaydi. Nirvana holati Buddaviylar fikricha, “Hayot g‘ildiragi”dan tashqariga chiqish, “Men” degan fikrdan ajralib insonning hissiy tuyg‘ularini to‘la tugatishdir.

To‘rtinchi haqiqat. “Qiynoqlardan qutulish yo‘li mavjuddir”. Bu yo‘ldan borgan inson Budda yo‘lini tutadi.

Buddizm ta’limoti asosan uch qismga bo‘linadi: 1.Meditatsiya, 2.Axloq, 3.Donolik.

Meditatsiyaga quyidagilar kiradi.

1. 
   To‘g‘ri tushunish.
   
2. 
   To‘g‘ri niyat qilish.
   
3. 
   To‘g‘ri o‘zini tutish.
   
4. 
   To‘g‘ri anglash.
   
5. 
   To‘g‘ri harakat qilish.
   
6. 
   To‘g‘ri muomalada bo‘lish.
   
7. 
   To‘g‘ri fikr yuritish.
   
8. 
   To‘g‘ri gapirish.
   

Axloq normalari – Buddaning “Pancha shila” besh nasihati.

1. 
   Qotillikdan saqlanish.
   
2. 
   O‘g‘irlikdan saqlanish.
   
3. 
   Gumrohlikdan saqlanish.
   
4. 
   YOlg‘on, qalbaki narsalardan saqlanish.
   
5. 
   Mast qiluvchi narsalardan saqlanish.
   

Donishmandlik – bu Buddizmning asosiy maqsadi bo‘lib, narsalar tabiatini to‘g‘ri tushunishdir.

Buddizm ta’limotida har qanday borlik (moddiylik) barcha ko‘rinish va shakllardagi har qanday hayot – hamma mavjudotlarga azob beruvchi yomonlikdir. YOmonlik va azob-uqubatlarning sababi – insonning va barcha tirik mavjudotlarning bu dunyoga qayta tug‘ilib kelish dunyosi (sansara)ga bog‘langanligi, unga ko‘ngil qo‘yganligidir. Uningcha har qanday insoniy tuyg‘u, xissiyot, ehtiros va istak azob-uqubatni chuqurlashtiradi; “borliq girdobi”dan chiqib olish uchun g‘aflatdan uyg‘onish, dunyo mohiyatini anglash, hayotga chanqoqlikdan ko‘ngilxushliklarga, lazzatlarga, hokimiyatga, boylikka intilishlardan voz kechish lozim; faqat shundagina "najot topish yo‘li"ga kirish mumkin. Ilk Buddizmda bunday najotdan faqat zohid yoki monaxgina umid qilishi mumkin edi. Faqat yaxshiroq qayta tug‘ilishni umid qilishi, buning uchun esa u monaxlarga mo‘l-ko‘l xayr-sadaqa berishi hamda quyidagi 5 axloqiy talab (pancha-shila)ga amal qilishi kerak.