4-mavzu. Jaxon dinlari: buddizm va xristianlik Reja

Buddizmning parchalanib ketishi. Barcha jahon dinlari kabi Buddizm ham ijtimoiy taraqqiyot natijasida va turli mamlakatlardagi ijtimoiy guruxlar tuzumlarning xususiyatlariga qarab, turli mazhablarga bo‘linib ketgan.

Buddaviyliqda bir necha mazhablar paydo bo‘lgan. Bulardan eng yirigi I asrda undan ajralib chiqqan

Hinayana (“Kichik arava”, tor yo‘l ma’nosida) SHri Lanka, Birma kabi mamlakatlarda keng tarqalgan;

Maxayana (“Katta arava”, keng yo‘l ma’nosida) Tibet, Xitoy, YAponiya, Mongoliyada hamda Oltoy va Uzoq SHarqda yashovchi ba’zi xalqlar o‘rtasida keng tarqalgan.

Buddizmga xos mazhablardan biri Tibet va Mongoliyada ham tarqalgan bo‘lib, u lamaizm degan nom bilan yuritiladi. Buddizmnnng bu mazhabi mahalliy xalqlar o‘rtasida qadimdan mavjud bo‘lgan diniy tasavvur va urf-odatlarni o‘zlashtirgan. Lamaizmda Buddizmka xos tasavvurlar bilan bir qatorda, Buddaning yana kaytib kelishi va er yuzida adolatli hokimiyat o‘rnatishi to‘g‘risidagi rivoyatga keng o‘rin berilgan. Lamaizmni ko‘chmanchi, qaloq, savodsiz xalq hayotiga moslashtirishga urinish mavjud; undagi ibodat qilish tartibi xam ancha soddalashtirilgan.

Hindistonda quldorlik tartiblari barham topishi bilan Buddizm braxmanizmga tobora yaqinlashib borgan; keyinchalik hinduizmga qo‘shilib ketgan. XI -XII asrlarda Buddizm Hindistonda o‘z ta’sirini deyarli butunlay yo‘qotgan.

Buddizm ta’limotini tartibga solish maqsadida 1871 yilda Birmada buddaviylarning maxsus ibodatxonasida Tripitakaning turli tarjimalari va variantlarini taqqoslash natijasida yagona teksti ishlab chiqilgan edi. YAngi tekst mazmuni 729 ta marmar plitaga tushurilgan edi. Bu yozuvlar saqlangan ibodatxona dunyo buddistlarining muqaddas joyiga aylantirilgan.

Buddizm ruhoniylari xalqaro miqyosda uning mavqeini kuchaytirishga harakat qilmokdalar. SHu maqsadda Buddizmning‘ turli tashkilotlarini birlashtirmokdalar, buddistlarning xalqaro konferensiyalari, s’ezdlarini muntazam o‘tkazmoqdalar.

Buddizmning bir necha xalqaro tashkilotlari mavjud. SHulardan eng yirigi Jahon buddistlari qardoshligidir. U 1950 yili tuzilgan. 1956 yili otaxon buddistlarining bu din paydo bo‘lganligining 2500 yilligi nishonlandi.

Markaziy Osiyoda bir necha yuz mingdan iborat koreys millatiga mansub kishilar yashaydi. Ularning oilaviy-maishiy an’analari, milliy udumlarining ayrim tarkibiy qismlari mahayana (SHimoliy) ko‘rinishdagi Buddizm ta’sirida shakllangan. Hozirgi vaqtda bu mintaqada, ayniqsa O‘zbekistonda koreys buddistlarni xristianlik ta’siriga olishga qaratilgan harakatlar avj olmoqda.