4- mavzu. Markaziy Osiyoda Temur va temuriylar davri fan taraqqiyoti. Yangi davr fani. Fanning shakllanish jarayoni va uning zamonaviy talqini. XVIII asrning oxiri XIX asrda ilmiy bilimlarning rivojlanishi

Х1Х асрнинг 30-50 йилларида ички ѐнув двигатели барпо этиш учун

• Х1Х асрнинг 30-50 йилларида ички ѐнув двигатели барпо этиш учун
• ҳам замин ҳозирланган эди. Шу нарса характерлики, бу тип двигателни
• яратиш соҳасида ишлаган конструкторларнинг баъзилари йирик
• капиталистик ишлаб чиқаришнинг тез ўсиб бориши натижасида хонайварон
• бўлишга маҳкум қилинган майда саноат бу двигателлар ишлатилиши билан
• мустаҳкамланади, деган хаѐлий умидда эдилар.
• Аслида эса ички ѐнув двигателларининг (даставвал 1860 йили
• Францияда Ж.Ж.З.Ленуарнинг, 1867 йили Германияда Н.А.Отто ва
• Э.Лангеннинг газ билан ишлайдиган двигателларининг кейинроқ эса суюқ
• ѐқилғи билан ишлайдиган двигателларнинг) такомиллаштирилиши
• машиналаштирилган йирик капиталистик ишлаб чиқаришнинг
• ривожланишига ва (Х1Х асрнинг сўнгги ўттиз йиллигида) транспортнинг
• янги тармоқлари ҳамда транспорт машинасозлигининг барпо этилишига
• сабаб бўлди. То бунгача, газ билан ишлайдиган ички ѐнув двигателлари
• ишлаб чиқаришнинг ҳар ҳил соҳаларида ишлатилар эди. Бу двигателлардан
• баъзиларининг (масалан Германияда Дейц заводида тайѐрланадиган
• двигателларнинг)қуввати 100 от кучига етар эди.

Кончилик билан металлургиянинг ривожланиши.

• Кончилик билан металлургиянинг ривожланиши.
• Х1Х асрда машинасозлик ва металл ишлаш саноатининг тез
• ривожланиши руда ва тошкўмир чиқаришни, чўян эритиб олиш, темир ва
• пўлат ҳосил қилишни кескин суратда кўпайтиришни талаб этди. Домна
• печларининг унуми ортиб, конструкциялари яхшиланди. Домна печигаиссиқ
• ҳаво ҳайдаш, яъни домнага юбориладиган ҳавони иситиш усулининг жорий
• қилиниши ғоят катта аҳамиятга эга. Француз тадқиқотчиси Пьер Бертье, 1814
• йилдаѐқ, домна (шунингдек бошқа хил металлургия) печларидан чиқарадиган
• газларнинг иссиқлигидан ва иссиқлик бериш қобилиятидан домна ва
• горнларга юбориладиган хавони иситиш ва бошқа мақсадлар учун
• фойдаланишнинг ҳар ҳил усуллари ҳақида деган асарини нашр эттирди. Х1Х
• асрнинг 30-40 йилларида ана шундай тажрибалар Францияда, Англияда,
• герман давлатлари ва Россияда (Ф.И.Шевцов, ота ва ўқил Черепановлар ва
• бошқалар томонидан) қилиб кўрилди. Бу соҳадаги ихтиролар 1857 йилда
• инглиз инженери Эдуард-Альфред Коупернинг (1819-1843) ҳаво иситиш
• аппрати барпо этиши билан тугалланди.