|
Mavzu: Respublika qishloq xo'jaligini jamoalashtirish va uning
oqibatlari
Reja:
1. Qishloqda jamoatlashtirish sari yo‘l tutish
2.Ommavmiy jamoalashtirish siyosati va uning oqibatlari
3.Jamoa xo’jaliklarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash va suv inshootlari qurilishi
Sovetlar hokimiyatining o‘tgan asming 20-30 yillarida amalga oshirilgan ma’muuriy-buyruqbozlik va zo‘ravonlik siyosatining yorqin ifodasi qishloqda o‘tkazilgan jamoalashtirish jarayonida namoyon bo‘ldi. Negaki, mohiyat e’tibori bilan asosan qoloq agrar mamlakat sanalgan SSSR va uning turli milliy o‘lkalarida yetarli ilmiy va iqtisodiy asoslanmagan holda shoshma-shosharlik bilan o‘tkazil- gan jamoalashtirish siyosati oxir-oqibatda million- millionlab qishloq aholisi uchun mislsiz fojealami keltirib chiqardi.
Sovet xokimiyatining 20-yillarda qishloqda yuritgan bir qadar mu’tadil siyosatidan bahra olib, yer-suv islohotidan naf topib, o‘z xo‘jaliklarini anchayin oyoqqa turgizib, o‘rtaxollar darajasiga ko‘tarilib olgan o‘zbek dehqonlari xayoti va qismati, taassufki, tez orada xukmron partiya boshlab yuborgan ommaviy jamoalashtirish jarayoni girdobiga g‘arq buldi.
Ko‘pgina joylarda aholi jamoalashtirish xavfidan qo‘rqib o‘z chorva mollarini keragidan ziyod so‘yib yubordi. Bu esa chorvachilik uchun koni zarar bo‘ldi. Ma- salan, birgina qoramollar tuyog‘ining soni 1930 yilda respublika bo‘yicha 60 mingdan ziyodroqqa kamayib ketdi. Jamoalashtirish ishidagi shoshma-shosharlik, joylardagi real shart-sharoitlar bilan xisoblashmaslik, milliy xududlaming o‘ziga xos xususiyatlari, aholisining milliy an’analari, udumlarini, dindorlik darajasi, madaniy-ma’naviy saviyasini e’tiborga olmaslik, ulami pisand qilmaslik oxir-oqibatda bundan ham ko‘ngilsizroq va noxushroq xolatlaming yuz berishiga sabab bo‘ldi. Ko‘p qishlokq tumanlarida xokimiyat organlarining zo‘ravonligi, o‘zboshimchaligiga qarshi aholi keskin norozilik bildirib, turli xarakatlar uyushtirishga majbur boidi.
1929— 1930 yillarda dehqonlarning sovet tuzumiga nisbatan ommaviy norozilik xarakatlarida faqat Qashkadaryo okrugidan 144 ming nafar kishi qatnashgan. Ma’lumotlarda qayd etilishicha, bunday ommaviy norozilik xarakatlari shu davrda respublika bo‘yicha 240 marta sodir boltan. Eng achinarlisi shuki, ko‘plab oddiy dehqonxo‘jaliklari arzimagan sabablar bilan yoxud birgina jamoa xo‘jaligiga kirishga rag‘bat bildirmaganligi vajidan bor-budidan mahrum etilib, uy-joyi, mol-mulki tortib olinib kuloq qilinuvchilar ruyxatiga tirkab yuborilavergan. Bu nohaqlikning oldini oladigan, uyi adolatli xal etib, ajrim kiladigan biror bir mard topilmagan o‘sha kezlarda. Xamma o‘zi- ni o‘ylash, bu balo-qazolardan extiyotlanish choralarini izlashga majbur bo‘lgan edi u zamonlarda.
0‘zbekistonda dehkon xo‘jaliklarini ommaviy tarzda jamoalashtirish ishlari ayni chog‘da yangi xo‘jaliklarga moddiy-texnik baza boiib xizmat qiladigan mashina-traktor stansiyalari (MTS)ni tashkil etish bilan uzviy bogliqholda olil borildi. 0‘zbekistonda dastlabki mashina-traktor stansiyasi 1929 yilda Andijon okrugining Andijon tumanida tuzilgan, u yangidan tashkil etilgan jamo; xo‘jaliklariga texnik yordam ko‘rsatgan edi.
Shu maqsadda 1922 yildayoq respublikada irrigatsiya tizimini qayta tiklash v yanada rivojlantirishning asosiy vazifalari belgilab berildi. Xususan, 0‘zbekistoi xukumati tarkibida suv va qishlok, xo‘jaligi xalq komissarligi, uning xuzurida es suv xo‘jaligi bosh boshkarmasi, joylarda viloyat, tuman, uchastka suv ko‘mitalai tashkil etildi.
1939 yilda 0‘zbekiston KP(b) Markaziy Ko‘mitasi va respublika xukumat hashar yo‘li bilan Katta Farg‘ona kanalini qurish to‘g‘risida qaror qabul qildi 0‘sha yilning 1 avgustidan 160 ming kolxozchi kanal qurilishini boshlab yubordi Ularning 70 mingdan ziyodrog‘ini yoshlar tashkil etardi.
Uzunligi 270 kilometi bo‘lgan bu kanal asosan qo‘l mehnati bilan 45 kun ichida qurildi. Unda 46 ta yirik 274 ta kichik gidrotexnik inshootlar, 5 ta temir yul va 40 ta avtomobil ko‘priklar barpo etildi. Xolbuki, bunday kanalni barpo etish uchun chorizm davrida 6—8 yil sovet davrida esa 6—8 oy kerak bo‘ladi, deyilgan edi. Amalda esa u xalq qudrati azmu qarori bilan atigi 1,5 oyda bunyod etildi. Bu o‘zbek xalqiga xos bo‘lgar hashar usulidagi shonli, fidokor mehnatning samaralari edi.
Shunday qilib, sovet hokimiyati va kommunistok partiya qishloqda jamoalashtirish siyosatini olib borishda qishloq axoliga nisbatan nechomik zuln va zug‘umo‘tkazmasin hamda ne-ne og‘ip sinovlarga duchor etmasin, biroq ulai xalq irodasini, uning shiddatu azmu qarorini so‘ndira olmadi, o‘zbek xalq: fidoyilik bilan mehnat qildi.
mashina-traktor stansiyalari (MTS)ni tashkil etish bilan uzviy bogliqholda olib borildi. 0‘zbekistonda dastlabki mashina-traktor stansiyasi 1929 yilda Andijon okrugining Andijon tumanida tuzilgan, u yangidan tashkil etilgan jamoa xo‘jaliklariga texnik yordam ko‘rsatgan edi.
Shu maqsadda 1922 yildayoq respublikada irrigatsiya tizimini qayta tiklash va yanada rivojlantirishning asosiy vazifalari belgilab berildi. Xususan, 0‘zbekiston xukumati tarkibida suv va qishlok, xo‘jaligi xalq komissarligi, uning xuzurida esa suv xo‘jaligi bosh boshkarmasi, joylarda viloyat, tuman, uchastka suv ko‘mitalari tashkil etildi.
1939 yilda 0‘zbekiston KP(b) Markaziy Ko‘mitasi va respublika xukumati hashar yo‘li bilan Katta Farg‘ona kanalini qurish to‘g‘risida qaror qabul qildi. 0‘sha yilning 1 avgustidan 160 ming kolxozchi kanal qurilishini boshlab yubordi. Ulaming 70 mingdan ziyodrog‘ini yoshlar tashkil etardi. Uzunligi 270 kilometr bo‘lgan bu kanal asosan qo‘l mehnati bilan 45 kun ichida qurildi. Unda 46 ta yirik, 274 ta kichik gidrotexnik inshootlar, 5 ta temir yul va 40 ta avtomobil ko‘priklari barpo etildi. Xolbuki, bunday kanalni barpo etish uchun chorizm davrida 6—8 yil, sovet davrida esa 6—8 oy kerak boiadi, deyilgan edi. Amalda esa u xalq qudrati, azmu qarori bilan atigi 1,5 oyda bunyod etildi. Bu o‘zbek xalqiga xos bo‘lgan hashar usulidagi shonli, fidokor mehnatning samaralari edi.
Shunday qilib, sovet hokimiyati va kommunistok partiya qishloqda jamoalashtirish siyosatini olib borishda qishloq axoliga nisbatan nechomik zulm va zug‘umo‘tkazmasin hamda ne-ne og‘ip sinovlarga duchor etmasin, biroq ular xalq irodasini, uning shiddatu azmu qarorini so‘ndira olmadi, o‘zbek xalqi fidoyilik bilan mehnat qildi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
