“ ” 2019 yil 5A120101-Adabiyotshunoslik(ingliz adabiyoti)mutaxassislik magistranti Kuliyeva Dilshoda Alijon qizi

dayri fanog’a
charx.
97
Falakdan bino bo‘lgan har qanday narsa foniylikka (Yo‘qlikka) yuz tutdi, 
biroq fano dayri- yo‘qlik mayxonasi (
tasavvuf istilohi bo‘yicha oriflar suhbati, 
94
―Navoiy asarlarining izohli lug‘ati‖ I-jild Toshkent. 1985. 483-484 betlar. 
95
―Xazoyin ul-maoniy‖ III-jild. 140-bet 
96
―Navoiy g‘azallari ( nasriy bayon, izoh va sharhlar)‖ B. To‘xliyev. D. To‘xliyeva. Toshkent 2018.54--bet 
97
―Xazoyin ul-maoniy‖ III-jild. 134-bet 

---

82 
piri komil dargohi va tasavvufning eng oliy martabasi
)ga hatto taqdiri azalning 
ham hukmi yetmaydi.
98
111- g‘azaldan olingan ushbu baytda dayr so‘zi endi fano so‘zi bilan 
birgalikda kelmoqda. Yuqorida unga izohli lug‘atda berilgan ma‘no bilan 
tanishganmiz. Zuhra Mamadaliyeva tomonidan sharhlangan ushbu g‘azalda
fano dayri-yo‘qlik mayxonasi deya ta‘riflangan. Aslida esa Navoiy dayri fano 
birikmasi bilan bu yerda piri komil dargohini nazarda tutganini shorihimiz to‘l 
ochib bergan. Bilamizki, Navoiyning ko‘p g‘azallarida tasavvuf ruhi sezilib 
turadi. Bu g‘azal ham ana shunday ruhdagi g‘azal ekani sezilib turibdi. 
Zuhra Mamadaliyeva tomonidan sharhlangan navbatdagi 112- g‘azalda 
ham bu so‘z ikki marotaba foydalanilgan.
Dayr pirining
muridimenki fayzi om erur,
Xonaqahda fayzi om eldin tamanno qildi shayx.
99

Menku 
dayr piri
-keksa mayxonachi, majoziy ma‘noda komil pir)ning 
muridiman, uning ishi ommaga fayz berish, biroq soxta shayx esa mana shu 
fayz olgan eldan fayz istamoqda.
100
 
Dayr piri – aslida zardushtiylik dini peshvosini nazarda tutadi. Bu bir 
paytning o‘zida izohli lug‘atga ko‘ra mayxona egasi degan ma‘noni ham 
beradi. Alisher Navoiy bu yerda majoziy ma‘noda piri komilni nazarda tutgan. 
Buni to‘g‘ri tushunib yetgan sharhlovchimiz baytning ma‘nosini to‘g‘ri 
yoritgan. Aks holda Navoiyning g‘oyasiga teskari fikr bildirilishi mumkin edi. 
Chunki zardushtiylik dini bu Islom dini aqidasiga mos bo‘lmagan umuman 
boshqa din. 
Keying bayt: