Hotamova iroda ibrohimovna ingliz

Uyg’unlashtirmoq. Ikki yoki undan ortiq ma’nosi bir–biriga yaqin yoki sinonim so’zni qo’shish orqali yangi so’z yasamoq. Bunda so’z yasashdagi birinchi usulning abbrivatura va kompozitsiya usuli yordamga keladi. Odatda bu usul
birinchi so’zning oxiridan ikkinchi so’zning boshidan kesib va ularni birga qo’shish oqibatida sodir bo’ladi.
Ingliz tilidagi xuddi shunday so’zlardan biri “smog” so’zi bo’lib, ikkita bir xil sinonim so’zdan, ya’ni smoke va fog (tutun) so’zlaridan yasalgan, ma’nosi “tutun aralash” degani. Bunga yana ko’plab misollarni keltirishimiz mumkin: acromania (acronym mania), cinemadict (cinema adict), chunnel (channel, canal), dramedy (drama comedy), detectifiction (detective fiction), faction (fact fiction) (fiction based on real facts), informecial (information commercial), Medicare ( medical care) , magalog ( magazine catalogue) slimnastics (slimming gymnastics), sociolite (social elite).
Qayta tiklash. Odatda bu so’z yasalishida so’zning oxirgi o’zagini tushirib qoldirish orqali yangi so’z yasaladi. Bu struktura ilk bora tilga paydo bo’lganda o’zlashma so’zlar uchun tushunarsiz bo’lgan.
Professor Yartseva tildagi bu tushunarsiz holatni quyidagicha izohlab beradi: bu juda ham oddiy bo’lib so’zdagi suffiksga antonim sifatida qarash kerak. Masalan: to speak (gapirmoq) – speaker (notiq). Oxiridagi –er tushirib qoldirish evaziga yangi so’z hosil bo’ldi. Fransuz tilidan kirib kelgan “begger (tilamchi)” so’zi oxiridagi –er tushib qolsa, to beg (tilamchilik qilmoq yoki yalinmoq) kelib chiqadi. Boshqa misollarda ko’rsak: to accreditate (accreditation), to bach (bachelor), to collocate (collocation), to enthuse (enthusiasm), to compute (computer), to emote (emotion) to reminisce (reminiscence), to televise (television) (Yartseva, 1960, b. 76).
Ingliz tilida so’z yasalishining ikki turi ya’ni produktiv va produktiv bo’lmagan turini ko’rib chiqdik. Ular o’z ichki xususiyatlariga qarab yana bir qancha turlarga ham bo’linib ketadi. Produktiv usul bu hozirgi zamonaviy ingliz tilida ham so’z yasay oladigan usul hisoblanadi, ammo produktiv bo’lmagan usul bugungi kunda bunday xususiyatini yo’qotgan. Qiyoslanayotgan ikkinchi tilimizda so’z yasalishi eng muhim hodisa sanaladi.
O’zbek tilida so’z yasash haqida ilk manbalar Mahmud Qoshg’ariyning “Devoni Lug’oti–turk” asarida berilgan. Ushbu asarda so’z yasalishining aynan
affiksatsiya usuliga doir mukammal ma’lumotlar berilgan. (A.Nurmatov, 2002, b. 46–47)
O’zbek tilida ham ingliz tilidagidek so’z yasash usullari mavjud bo’lib, ular o’zbek adabiy tilining lug’atini boyitishga yordam beradi.

1. 
   Affiksatsiya usuli
   
2. 
   Semantik usul
   
3. 
   Semantik–leksik usul
   
4. 
   So’zlarni qisqartirish usuli
   
5. 
   Kompozitsion usul