Hotam Umurov adabiyot qoidalari

Sifatlash — tasvir etilayotgan inson, predmet, narsa, hodisaning muhim belgisi (xislati, xususiyati, o‘ziga xosligi)ni ko‘rsatuvchi (izohlovchi, xarakterlovchi, ajratuvchi) so‘z bo’lib, u aniqlanmishga sifatlovchi belgisini ko‘chiradi:

Xalqim deb yugurar hovuchlab jonin,

Xalqiga bag‘ishlar shavkatin-shonin.

Lekin shu chopishda keta-ketguncha,

Tozalab boradi xalqning hamyonin.
Abdulla Oripovning ushbu to‘rtligida xalqni bahona qilib jonini hovuchlab, tinimsiz yuguruvchi, go‘yo unga shavkat-u shonini bag‘ishlovchi odamlar tipi umumlashtirilganki, ularning bosh xislati xalqning hamyonini o‘pirishdir. Bu mazmun sifatlash san’ati orqali obrazlilik va emotsionallik kasb etgani uchun, bunday yulg‘ichlar qiyofasini aniq va yaqqol ko‘z o‘ngingizga keltirasiz.

Badiiy-tasviriy vositalarning son-sanog‘iga yetish qiyin. Uning metafora, metonimiya, allegoriya, simvol, sinekdoxa, istiora, perefraza, ironiya kabi san’atlaridan tashqari, mumtoz adabiyotimizda uning yuzlab ko‘rinishlari ham bor: tashbeh, iyhom, tanosib, tazod, talmih, tazmin, husni ta’lil, irsoli masal, tajnis, tamsil, laff va nashr, tardi aks, taqsim, tafriq kabi.

Ularga Vahob Rahmonovning „She’riy san’atlar“ (Leninobod, 1962), „She’r san’atlari“ (Toshkent, 2001), Atoulloh Husayniyning „Badoye’ — us-sanoye’“ (Toshkent, 1981), Shayx Ahmad Taroziyning „Funun ul-balog‘a“ (Toshkent, 1996), Anvar Hojiahmedovning „Mumtoz badiiyat malohati“ (Toshkent, 1999), „She’r san’atlarini bilasizmi?“ (Toshkent, 2001), To‘xta Boboyevning „Adabiyotshunoslik asoslari“ (Toshkent, 2002) kitoblari qo’l keladi. Bu tadqiqotlarda she’riy san’atlarga oid dastlabki nazariy ma’lumotlar umumlashtirilgan.

Qadimda bu soha arablarda „Balog‘at ilmi“, fors-tojiklarda „Ilmi sanoye’“ va bizda „San’at ilmi“ deb yuritilgan. Bu ilm, asosan, uch qismdan tashkil topgan: