Homo economicus

Interiorizasiya tushunchasi
. Ong va faoliyatning aloqasi g’oyasining eng 
mukammal tavsifiga nemis klassik idealizmi namoyandalarining asarlarida duch 
kelish mumkin. Nafaqat, Fixte, balki Shelling va Gegel ham ma’naviy hodisalar 
sababini amaliyotda, odamlar faoliyatida izlagan. Xususan, Shelling amaliyotga, 
inson faoliyatiga odamzotning o’zini o’zi tabiatda gavdalantirishi, ya’ni 
obyektivlashtirishi sifatida yondashgan. U inson faoliyati natijasida ikki dunyo: 
tabiat dunyosi va inson dunyosi, ya’ni o’zgartirilgan insoniylashtirilgan tabiat 
dunyosi mavjud ekanligini qayd etadi. Dunyoga nisbatan harakatda Shelling 
umuman ong negizini ko’radi. Insonning insonga ta’sirini u ongning ikkinchi 
manbai deb hisoblaydi: aqlli mavjudotlarning tinimsiz o’zaro ta’siri ongning 
zaruriy omili hisoblanadi. XX asrda psixologlar aynan faoliyat shaxsning ijtimoiy 
tajribasini o’zlashtirish, uning qobiliyatlari, irodasi va ongini shakllantirish 
mexanizmi hisoblanishini tajriba o’tkazish yo’li bilan va ko’p sonli etnografik va 
tarixiy materialga asoslangan holda ko’rsatib berdilar. Individual va umuminsoniy 
rivojlanish jarayonida faoliyatning mustaqil sohasi sanalgan faollik ko’rinishlari 
murakkabroq madaniy tuzilmalarga qo’shilib, asta-sekin ong shakllariga aylangan. 
Sirtda birlamchi xususiyatga ega bo’lgan faoliyat sof ichki (interiorizasiyalashgan) 
xususiyat kasb etishi mumkin.
Interiorizasiya tushunchasi faoliyatning tabiatan sirtqi jarayonlarini ichda, 
avvalo ongda yuz beradigan jarayonlarga o’tishini ifodalash uchun xizmat qiladi. 
E.From bu tushunchaga shunday deb tavsif beradi: «Inson yomonlik qilar ekan, 
uning o’zi ham yanada tubanlashadi»
1
. Ajdodlarimiz ruhiyatining shakllanishida 
muhim rol o’ynagan qadimgi madaniy institutlar (rasm-rusumlar, cherkov, o’yin) 
hozirgi inson ruhiyatida o’z-o’zidan amal qilishini nazarda tutadigan tarixiy 
interiorizasiya g’oyasi sirtdagi harakatning shaxs ichki mulkiga aylanish 
mexanizmini tushuntiradigan interiorizasiya tushunchasini to’ldiradi.