Hayvonot dunyosining zamonaviy sistemasi

1-rasm.
 
Shahar mo`ylovdor qo`ng‟izining mo`ylov farqlari 
Qо‗ng‗izlarning etologiyasi murakkab bо‗lib, ular asosan kо‗payish vaqtida kuzatiladi. Erkak 
qо‗ng‗izlar mо‗ylovlarini har-xil tomonga aylantirishi, urg‗ochilarini talashib kuchli jag‗lari bilan bir-
birlarini tishlashishi, tovushlar chiqarishi kabi belgilar kuzatiladi. Erkak qо‗ng‗izlar urg‗ochilariga 
nisbatan yashovchanligi yuqori bо‗ladi. 
Qо‗ng‗izlarning uchrash ko‘rsatkichi terak, qayrag‗och va tollarda boshqa daraxtlarga nisbatan 
yuqori bо‗lishi bilan ajralib turadi.
Qо‗ng‗izlarni uchrash ko‘rsatkichining yuqori bо‗lishi daraxtlar turiga bog‗liqligini tekshirildi. 
Terak va qayrag‗ochlarda qо‗ng‗izlarni tuxum qо‗yish kо‗rsatkichi biroz yuqoriligi aniqlandi, ularda 
tirqishlar soni kо‗p bо‗lganligi sababli 144 ta tuxum qо‗yganligi kuzatildi (Satkak q, 2017). 
Olcha, behi tol kabi daraxtlarni tanasi bir muncha silliqligi tufayli boshqa daraxtlarga nisbatan 
juda oz miqdorda tuxumlar qо‗yilgan. 
Tabiiy sharoitda tuxumlar sonini hisoblash maqsadida doimiy tadqiqot joyi, Satkak qishlog‘ida 
o‘tkazildi. Buning uchun mahsus moslama tayyorlandi, uning yordamida tuxumlar soni o‘rganish 
qulaylashdi (Satkak q, 2017). 

---

100 
 
2-rasm.
 
Mo`ylovdor qo`ng‟izlarning tabiiy sharoitda tuxumlar soning aniqlash sxemasi 
A-
Moslamaning nustahkamlanmasdan oldingi ko‘rinishi 
B-
Daraxt tanasining yuqoridan ko‘rinishi 
C-
Daraxt tanasiga o‘rnatilish holati 
D-
Mustahkamlangan holatda ko‘rinishi 
Ushbu moslamaning afzalligi, qo‘ng‘izlar kechasi faol harakatlanib tuxum qoyish uchun qulay 
joy axtaradi. Bunda urg‘ochi qo‘ng‘izlarning qaysi turdagi daraxtga nechta tuxum qo‘yganligini 
aniqlash imkoni qiyinchilik keltirib chiqaradi. Urg‘ochi qo‘ng‘izlar tuxum qo‘yadigan daraxt tanasi 
tashqi muhitdan himoyalanadi va boshqa qo‘ng‘izlarni kelib qo‘nishi to‘xtatiladi. Tuxum qo‘yish 
vaqtida qo‘ng‘izlar deyarli oziqlanmaydi, shuning uchun ular daraxt tanasini teshib boshqa joydan 
chiqib ketmaydi. Mazkur moslama ichidagi tananing po‘stloq yoriqlariga tuxum qoyadi. Natijada 2-3 
kundan so‘ng moslama olib tashlab po`stloqlar ko‘chirib olinadi va tuxumlar sanab chiqiladi. Mazkur 
moslama qo‘ng‘izlarning biologiyasi va ekologiyasini o‘rganishda, qarshi kurash choralarini ishlab 
chiqishda katta ahamiyatga ega.