Hayot faoliyati xavfsizligi (O`quv qo`llanma) toshkent 2019

5.5-rasm. Osma splinker
Shuni ham ta'kidlash kerakki, suv va ko`pik bilan hamma yerda va har qanday yong`inlarni o`chirish mumkin emas. Chunki ba'zi bir holatlarda kimyoviy reaksiyalar sanoat chiqindilari ta'sirida yetarli darajada unumdor ko`pik ajratmasdan, ulardan boshqa moddalar ajralib chiqishi yong`inning kuchayishiga olib kelishi mumkin. Ko`pikni xilma-xil qurilmalarda hosil qilish mumkin: bular doimiy o`rnatilgan, ko`chirib yurish mumkin bo`lgan yoki harakatlanuvchi qurilmalar va qo`lda ishlatiladigan o`t o`chirgichlardir. Qo`lda ishlatiladigan ko`pikli o`t o`chirgichlar juda keng tarqalgan. Bunga sabab o`t o`chiruvchi moddani xohlagan vaqtda ishlatish mumkin. Uni bir odam bir necha sekund davomida ishga tayyorlashi va oson ishlatishi mumkin. Bundan tashqari, undan ajralib chiqadigan ko`piksimon modda oqim sifatida anchagina bosim yordamida (6-8) bir necha metr masofadagi yonayotgan zonaga (6-8 m) yo`naltirilishi mumkin. Yonayotgan xonaga kiritiladi. bilan o`chirganda uning zaharliligini hisobiga olish kerak, uning hattoki 10% miqdorida nafas olish, o`limga olib keladi. Shuning uchun undan foydalanganda maxsus signal tizimlari bo`lishi kerak.
Karbonat kislotalar yordamida o`chirish. Sanoat korxonalarida faqat qattiq yoki suyuq moddalargina emas, balki elektr qurilmalari, stanoklar va boshqalar ham yonib ketishi mumkin. Ma'lumki, yuqorida aytib o`tilgan o`t o`chirish vositaiarini qo`llash, ya'ni ko`pik yoki suv yordamida o`chirish, ular elektr tokini yaxshi olkazganligi tufayli ularni elektr qurilmalarini o`chirishsa, mutlaqo ishlatib bo`lmaydi. Chunki bunda o`t o`chiruvchining elektr toki ta'siriga tushib qolish xavfi bor. Shuning uchun bunday hollarda karbonat kislotalaridan foydalaniladi. Ma'lumki, karbonat kislotalari (ya'ni SO₂) bilan o`chirishning ikki xil usuli qo`llaniladi. Birinchisida SO₂ to`ldirilgan ballonlar yonayotgan xonaga kiritiladi. SO<sub>2</sub> bilan o`chirganda uning zaharliligini hisobga olish kerak, uning hattoki 10 % miqdorida nafas olish, o`limga olib keladi. Shuning uchun undan foydalanganda maxsus signal tizimlari bo`lishi kerak. Shuni aytib o`tish kerakki 11 suyultirilgan karbonat kislotasi gazga aylanadi.
Ikkinchisi usulda SO<sub>2</sub> o`t o`chirgichlarga to`ldiriladi. Bunday o`t o`chirgichlarning OU-2, OU-5, OU-8 turlari (5.6-rasm) keng qo`llaniladi. Bu o`t o`chirgichlarni ishlatishda uning yuqori qismiga o`rnatilgan ventil burab ochiladi. O`t o`chirgichga to`ldirilgan suyultlrilgan SO₂ bosim ostida uning ichki tomonidan siqib chiqarila boshlaydi.