Harbiy-texnik instituti sh. X. Kamilov raqamli qurilmalar: kombinatsion, ketma-ketli

Trigger 
turi 
Ichki tuzilishi 
Sxematik 
belgisi 
Ishlash jadvali 
Asinxro
n RS-
triggeri 
S R 
Q(t+1) 
0 0 
Q(t) 
0 1 
0 
1 0 
1 
1 1 
mumkin 
emas 
Teskari 
kirishli 
asinxron
RS-
triggeri 
S
R
Q(t+1) 
0 
0 
mumkin 
emas 
0 
1 
1 
1 
0 
0 
1 
1 
Q(t) 
Sinxron
RS-
triggeri 
S R C Q(t+1) 
0 0 0 
Q(t) 
0 0 1 
Q(t) 
0 1 0 
Q(t) 
0 1 1 
0 
1 0 0 
Q(t) 
1 0 1 
1 
1 1 0 
Q(t) 
1 1 1 
mumkin 
emas 
S 
R 
Q
Q
& 
& 
S
R
Q
Q
S 
R 
Q
Q
T 
S 
R 
Q
Q
T 
С 
1 
1 
S 
R 
Q
Q
T 

---

90 
C 
D 
T 
T 
T 
& 
& 
T 
Q
Q
& 
& 
& 
& 
T 
Q
Q
& 
& 
& 
С 
C 
T 
T 
& 
& 
& 
& 
C 
D 
Q 
Q 
Asinxron
T-
triggeri 
T 
Q(t+1) 
0 
Q(t) 
1 
)
(
t
Q
Sinxron
T-triggeri 
T 
C 
Q(t+1) 
0 
0 
Q(t) 
0 
1 
Q(t) 
1 
0 
Q(t) 
1 
1 
)
(
t
Q
 
Sinxron
D-
triggeri 
D 
C 
Q(t+1) 
0 
0 
Q(t) 
0 
1 
0 
1 
0 
Q(t) 
1 
1 
1 
Universal JK-triggerida agar C=1 bo’lsa, triggerdagi kirish signallari 1-
bosqichga qabul qilinadi. C=0 bo’lganda, 2-bosqich 1- bosqichdagi xolatni o’ziga 
qabul qiladi. JK-triggerining sxematik ko’rinishi 5.2.3. rasmda keltirilgan. 
JK- universal triggerining ishlash jadvali. 
C 
0 
0 
0 
0 
1 
1 
1 
1 
J 
0 
0 
1 
1 
0 
0 
1 
1 
K 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
Q(t+1)
Q(t)
Q(t)
Q(t)
Q(t)
Q(t)
0 
1 
)
(
t
Q
 
C 
J 
K 
T 
Q 
Q 
5.2.3. rasm. 
rasm. 

---

91 
JK-universal triggeri asosida boshqa triggerlarni ishlash prinsipini xosil 
qilish mumkin. Quyida sinxron RS, T va D-triggerlarini qurish sxemalari 
keltirilgan (5.2.4. rasm). 
 
5.2.Triggerlarning asosiy turlari 
RS-
trigger. 
RS-
trigger deb ikkita kirish yo‘li 
S
va 
R
ga ega bo‘lgan, ikki 
turg‘un muvozanat holatli sxemaga aytiladi. 
S 
- triggerni birlik holatiga 
o‘tkazuvchi kirish yo‘li (inglizcha "set-o‘rnatish" so‘zidan olingan), 
R
- esa 
triggerni nullik holatiga o‘tkazuvchi kirish yo‘li (inglizcha "reset- tushirish" 
so‘zidan olingan), ya’ni 
S = 1
va 
R = 0
bo‘lganda trigger birlik holatiga o‘tkazilsa 
S = 0
va 
R = 1
bo‘lganda nullik holatiga o‘tadi. 
RS-
triggerlar boshqa triggerlar 
qatori asinxron va sinxronlarga bo‘linadi. 
Asinxron RS-triggerlar
. Ular har tomonlama teskari bog‘lanish bilan qamrab 
olingan ikkita YOKI-EMAS yoki VA-EMAS mantiqiy elementlardan iborat 
bo‘ladi (5.3.1. rasm. "a", 5.3.2. rasm. "a"). Har bir mantiqiy elementning kirish 
yo‘llaridan biri teskari bog‘lanish signalini berishga ishlatilsa, ikkinchisi 
boshqarish signalini berishga ishlatiladi. CHiqish yo‘llaridan biri 
Q 
birlik, 
ikkinchisi 
Q
nullik deb ataladi. 
Q
chiqish yo‘lidagi signali birga teng (
Q = 1
) 
bo‘lsa, bu signal 
E
2
elementning kirish yo‘liga ta’sir etib uning chiqish yo‘lida
Q
= 0 signalini paydo bo‘lishiga olib keladi. Triggerning bu holati birlik holati 
hisoblanadi. Triggerning nullik holatida 
Q 
= 0, 
Q
= 1 bo‘ladi. 
J 
K 
C 
T 
T 
T 
T 
C 
J 
K 
C 
J 
K 
C 
C 
D 
1 
RS-triggeri 
T-triggeri 
D-triggeri 
5.2.4. rasm. 
-rasm. 

---

92 
5.3.1. rasm.. YOKI-EMAS mantiqiy elementlar asosida qurilgan asinxron 
RS-trigger sxemasi (a) va uning shartli belgilanishi (b) 
Endi triggerning boshqa holatiga o‘tishini qanday boshqarish mumkinligini 
ko‘raylik. Faraz qilaylik, trigger (5.1.3.1. rasm., "
a
") birlik holatida bo‘lsin (
Q 
= 1, 
Q
= 0). Agar 
E
2
mantiqiy elementning pastki kirish yo‘liga birlik signali berilsa, bu 
elementning holati o‘zgarmaydi. CHunki bundan oldin ham shu elementning 
yuqori kirish yo‘liga 
Q
chiqish yo‘lidan mantiqiy bir signali berilgan edi. Demak, 
triggerni nullik holatiga o‘tkazish uchun R kirish yo‘liga birlik signali berilishi 
lozim. Natijada E
1
mantiqiy elementning chiqish yo‘lida 
Q 
= 0 bo‘ladi. Bu signal 
E
2
mantiqiy elementning kirish yo‘liga ta’sir qilib shu elementning chiqish yo‘lida 
Q
= 1 signalining paydo bo‘lishiga olib keladi, ya’ni trigger nullik holatiga o‘tadi. 
SHu tariqa nullik holatdagi (
Q 
= 0, 
Q
= 1) triggerni birlik holatiga o‘tkazish 
uchun S kirish yo‘liga birlik signalini berish lozimligini ko‘rsatish mumkin (
R = 0
shartini bajargan holda). 
Triggerning ikkala kirish yo‘liga 
R = S = 0
signallari berilsa, trigger o‘zining bu 
signallar berilgunicha bo‘lgan holatini saqlaydi. Kirish yo‘li signallarining 
R = S = I
kombinatsiyasida esa bu signallar ta’siri vaqtida ikkala mantiqiy 
elementning chiqish yo‘lida 
Q 
= 
Q
= 0 bo‘ladi, signallar olingandan so‘ng 
triggerning holati noaniq bo‘ladi. Ya’ni trigger tasodif omillarga bog‘liq holda 
birlik holatiga ham, nullik holatiga ham o‘tishi mumkin. SHuning uchun 
R = S = I
kombinatsiyasiga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi.