O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi “tjb va kt” fakulteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

“TJB va KT” fakulteti

“TJICHAB” yo’nalishi

2-kurs K-17-20 –guruh

talabasi : Yunusov Baxodirjonning

“Elektrotexnika” fanidan

TAYYORLAGAN

MUSTAQIL ISHI

Mavzu: Asinxron dvigatelining tuzilishi va ishlash prinsipi

Qabul qildi: Boltaboyev Isroiljon

Reja 1. Umumiy tushunchalar, 3 fazali sinxron mashinalarini tuzilishi 2. Sinxron mashinalarning ishlash prinsipi, vazifalari. 3. Sinxron elektr dvigateli. 4. Sinxron mashinalarning turlari.

Sinxron mashinalar elektr energiyasi hosil qiluvchi generatorlar, dvigatellar va reaktiv quvvat kompensatorlari sifatida ko`p qo`laniladi. Barcha elektr mashinalari singari u ham qaytuvchanlik hossasiga ega. Bu dvigatelni ham 1889–91 yillarda M.O.Dolivo–Dobrovolskiy tomonidan o`zgaruvchan tok tizimlari yaratilgandan so`ng kashf qilingan. Sinxron mashinalar asosan barcha elektrostantsiyalarda uch fazali generatorlar sifatida ishlatilib kelinmoqda: Zamonaviy issiqlik elektrostantsiyalarda quvvati 800 kVA va undan ortiq bo`lgan generatorlar o`rnatilgan. Gidravlik elektrostantsiyalardagi generatorlarning quvvati bir–muncha kam bo`lib, 500–600 kVA ni tashkil qiladi. Atom elektrostan-tsiyalarida esa bitta energiya blokining quvvati 1,5 mVA yetadi. Bundan ko`rinib turibdiki atom energoblokining quvvati boshqalarnikiga nisbatan bir necha barobar katta bo`ladi.

O`zgaruvchan tok dvigatellari qo`zgalmas stator va aylanuvchi rotordan iborat. Sinxron dvigatellarni rotor chulgamiga o`zgarmas tok beriladi: Bu elektrodvigatellarni stator chulg’amlarida esa o`zgaruvchan, EYuK induktsiyalanadi va o`zgaruvchan tok oqadi. Demak stator va rotor ariqchalarida chulg’amlar joylashgan bo`ladi. Dvigatelni stator chulg’amlari uch fazali tarmoqqa ulanganda aylanuvchi magnit maydoni hosil bo`ladi: Stator chulg’amlaridan oqqan tok hosil qilgan aylanuvchi magnit maydon rotor chulg’amlarini kesib o`tib ularda EYuK induktsiyalaydi, natijada ulardan tok oqadi. Sinxron elektr mashinalari asosan ikki hil bo`ladi. 1.Noayon qutbli, 2.Ayon qutbli. Aniq namoyon qutbli–generatorlarning dvigateli sifatida ko`pincha gidravlik turbina ishlatiladi. Shuning uchun bunday generatorlar gidrogeneratorlar–deb ataladi.