O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi “tjb va kt” fakulteti

Dvigatelning rotori aylanuvchan magnit oqimi bilan bir hil tezlikda (sinxron) aylana-di, shuning uchun uni sinxron elektrodvigatel–deb nomlanadi. Sinxron mashina aylanish-lar tezligi n, oqim r, chastota f orasidagi o`zaro bog’lanishlari ma`lum f=n r/60 formu-la bilan ifodalanadi. Odatda sinxron mashinalar o`zgarmas chastotada ishlaydilar, shuning uchun ularni aylantiruvchi birlamchi dvigatel bug’ yoki gidravlik turbinalarning ham ayla-nishlar tezligi o`zgarmas bo`lishi kerak. Stator va rotor sinxron mashinalarning asosiy qismlari hisoblanadi. Statorning o`zagi o`zaro izolyatsiyalangan qalinligi 0,35…0,5 mm li po`lat listlardan iborat bo`lib, silindrsimon yaxlit korpusning ichiga presslab mahkamlanadi. Stator o`zagining ichidagi pazlarga uch fazali o`zgaruvchan tok chulg’amlari joylashtiriladi: Mashina o`qiga mahkamlangan kontakt halqalarga rotor chulg’amining ikki uchi mahkamlangan b o`lib, halqalar sirtida o`z garmas tok o`tuvchi cho`tkalar sirpanadi. Rotor uchun doimiy tok mabaasi sifatida quvvati uncha katta bo`lmagan o`zgarmas tok generator, uyg’otkich ishlatiladi: Odatda uyg’otkichning quvvati sinxron mashinaning quvvatiga nisbatan 1% -3 % ni tashkil etadi. Ayrim hollarda sinxron generatori hosil qilgan tokni to`g’rilash yo`li bilan doimiy tok hosil qilinadi:

Sinxron mashinalarning ishlash prinsipi rotor chulg’amiga o`zgarmas tok berilganda o`zgarmas magnit maydoni hosil bo`lishi va rotor bilan birga aylanib, stator cho`g’amini kesib o`tadi. Shunda ularda chastotasi f ga teng bo`lgan E.Yu.K ni induktsiyalashga asos-langan. Agar stator chulg’amlariga nagruzka qarshiligi Zn ni ulasak, generatorlarning faza chulg’amlarida hosil bo`lgan ia iv is toklar aylanishlar tezligini n=60 f/R rotor aylanishlar tezligiga teng bo`lgan aylanuvchan magnit maydoni hosil qiladi. Shuning uchun bunday elektr mashinalar rotorini aylanishlar tezligi statorning magnit maydoni aylanishlar tezligi ga teng bo`lganligi uchun sinxron mashinalar hisoblanadi.