|
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
K
ir
is
h
y
ÿl
lar
i
Q1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1
0
1
0
1 0 1 0
1
Q2 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0
1
1
0
0 1 1 0
0
Q3 0 0 0 0 1 1 1 1 0 0
0
0
1
1 1 1 0
0
Q4 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1
1
1
1
1 1 1 0
0
To‘g‘ri va teskari sanashning turli variantlaridan foydalanib reversiv
hisoblagichni qurish mumkin. 6.3.4. rasmda reversiv hisoblagichning bir varianti
keltirilgan.
V
kirish yo‘liga mantiqiy “0” berilsa
(V=0)
hisoblagich jamlovchi
schetchik kabi ishlasa, mantiqiy “1” berilsa
(V=1)
hisoblagich ayiruvchi
hisoblagich kabi ishlaydi.
114
6.3.3. rasm. To‘rt xonali asinxron ayiruvchi hisoblagich
ishlashining vaqt diagrammasi.
Yuqorida ko‘rilgan hisoblagichlarda har bir trigger o‘z holatini undan
oldingi trigger o‘zgartirganidan so‘ng o‘zgartiradi. Shu sababli bu hisoblagichlar
ketma-ket ko‘chirishli hisoblagich deb yuritiladi. Bu hisoblagich sxemalari sodda
bo‘lsada, tezkorligi past. Yauniy kodning o‘rnatilish vaqti hisoblagichning turli
holatida turlicha bo‘ladi. Masalan, hisoblagichda 0
10
=0000, 4
10
=0100 va h.
yozilgan bo‘lsa kirish yo‘li signali ta’sirida bitta trigger o‘z holatini o‘zgartirsa,
15
10
=1111 yoki 7
10
=0111 holatidan keyingi holatga o‘tishda barcha to‘rtta trigger
o‘z holatini o‘zgartiradi.
6.3.4. rasm. Asinxron reversiv hisoblagichning sxemasi
Yakuniy kodni o‘rnatish vaqtini kamaytirish uchun hisoblagichning barcha
triggerlarini bir vaqtda o‘z holatlarini teskarisiga o‘zgarishini ta’minlash lozim.
Ya’ni asinxron hisoblagichlardan voz kechib, sinxron hisoblagichlardan
Тogri sanash
Теskari sanash
115
foydalanish lozim. 6.3.5. rasmda keltirilgan hisoblagichda sinxrosignal
S
berilishi
bilan barcha triggerlar o‘z holatini bir vaqtda o‘zgartiradi. Bunday hisoblagichlar
parallel ko‘chirishli hisoblagichlar deb yuritiladi va yuqori tezkorlikka ega.
6.3.5. rasm. To‘rt xonali sinxron hisoblagich sxemasi
Ammo, xonalar soni oshishi bilan parallel hisoblagichlarni qurish
qiyinlashadi, chunki
VA
elementi kirish yo‘llarining soni oshadi. Bu esa o‘z
navbatida triggerlar chiqish yo‘lida yuklamaning oshishiga olib keladi. SHu
sababli, xonalar sonining ko‘pligida kombinatsiyalangan – ketma-ket – parallel
ko‘chirishli tuzilmalardan foydalaniladi. Bunda bir necha triggerlar guruhlarga
birlashtirilib, guruh ichida parallel ko‘chirish tashkil etilsa, guruhlar orasida ketma-
ket ko‘chirish amalga oshiriladi (6.3.6. rasm). Guruhdan ko‘chirish signali ushbu
guruh barcha triggerlarining birlik holatida ro‘y beradi.
6.3.6. rasm. Guruhli ko‘chirishli hisoblagich sxemasi.
Маntiqiy 1
116
Ixtiyoriy sanash modulli hisoblagichni qurish uchun
log
2
M
soni eng yaqin
butun songacha yaxlitlanadi
сон
бутун
,
log
2
n
M
n
Natijada triggerlarning kerakli sonini olamiz. Ixtiyoriy sanash modulli
hisoblagich uchun asos sifatida 2
n
holatga ega bo‘lgan ikkili hisoblagich xizmat
qiladi. Demak, ixtiyoriy sanash modulli hisoblagichda ishlatilmaydigan ortiqcha
holatlar quydagicha aniqlanadi:
M
L
n
2
Ixtiyoriy sanash modulli hisoblagichlarni qurishda ishlatiladigan asosiy
usullar:
ortiqcha holatlarni chiqarib tashlash usuli;
boshqariluvchi nulga o‘rnatish usuli.
Birinchi usul raqamli qurilmalarni sintezlash algoritmiga asoslangan va to‘pi
katta qurilmalarni qurishda ishlatiladi. Aks holda bu usulni ishlatish maqsadga
muvofiq hisoblanmaydi.
Amaliyotda ko‘pincha boshqariluvchi nulga o‘rnatish usulidan foydalaniladi.
Usul g‘oyasiga binoan hisoblagich chiqish yo‘lida istalgan sanoq moduli Mga mos
keluvchi kodning paydo bo‘lishi bilanoq hisoblagich triggerlari nul holatiga
o‘tkaziladi.
6.3.7. rasm.da sanash moduli
M
= 10, ya’ni o‘nli hisoblagichning sxemasi
keltirilgan. To‘rt xonali ikkili hisoblagich qo‘shimcha to‘rt kirish yo‘lli 4I-NE
elementiga ega va bu element kirish yo‘llariga
1
2
3
4
Q
Q
Q
Q
trigger chiqish yo‘llaridan
signal beriladi. Sinxron kirish yo‘li S ga o‘ninchi signal berilishi bilanoq
hisoblagich triggerlari 1010 holatiga o‘tadi, ya’ni
1
2
3
4
Q
Q
Q
Q
=1111.
117
6.3.7. rasm. O‘nli hisoblagichning sxemasi.
4I-NE elementi signal tarqalishining kichikishi vaqtidan so‘ng o‘z chiqish
yo‘lida nulga o‘rnatish signalini shakllantiradi va bu signal hisoblagich
triggerlarini nul holatiga o‘tkazadi. So‘ngra sanashning keyingi sikli boshlanadi.
Ushbu o‘nli hisoblagich ishlashining vaqt diagrammasi 6.8. rasm.da keltirilgan.
6.3.8. rasm. O‘nli hisoblagich ishlashining vaqt diagrammasi.
Shu tariqa sanash modulining ixtiyoriy boshqa qiymatlariga mos hisoblagichlarni
qurish mumkin. Masalan, sanash moduli 5 ga teng bo‘lgan hisoblagichni qurish
uchun 3 ta trigger kerak bo‘ladi. 6.3.9. rasmda sanash moduli 5 ga teng bo‘lgan
hisoblagich misoli keltirilgan. 3VA-EMAS element kirish yo‘liga 5
10
=101
2
ga mos
holda
1
2
3
Q
Q
Q
signallari beriladi. So‘ngra sinxron kirish yo‘liga beshinchi signal
berilishi bilan 3VA-EMAS element chiqish yo‘lida hisoblagich triggerlarida nul
holatni o‘rnatuvchi signal shakllanadi.
t
kech
118
6.9. rasm. Sanash moduli M=5 bo‘lgan hisoblagich sxemasi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
