Harbiy-texnik instituti sh. X. Kamilov raqamli qurilmalar: kombinatsion, ketma-ketli

Ikki pog‘onali trigger. 
Axborotni ikki pog‘onali xotirlovchi triggerlar ikkita 
trigger tuzilmasidan iborat. Biri etakchi deb, ikkinchisi etaklanuvchi deb ataladi 
(4.8. rasm.). 
5.3.8. rasm. Ikki pog‘onali trigger sxemalari
Ikkala trigger sinxron triggerlar bo‘lib, qarama-qarshi sinxron kirish 
yo‘llariga ega. 5.3.8. rasm.da etakchi trigger to‘g‘ri sinxron kirish yo‘liga ega va 
S = 1
bo‘lganida ishlaydi, etaklanuvchi esa invers sinxron kirish yo‘liga ega va 
S = 0
da ishlaydi. 
Birinchi bosqichda, etakchi triggerga axborot yozilayotganida, etaklanuvchi 
ishlamaydi va oldingi holatini saqlab turadi. Etakchi triggerga berilayotgan satx 
olib tashlanganidan sÿng undan etaklanuvchi triggerga axborot yoziladi. SHunday 
qilib, inversli mantiq satxlarini boshqarish evaziga axborotni bosqichma-bosqich 
yozish amalga oshiriladi. 

---

101 
Ikki pog‘onali triggerda eski axborotni saqlash va yangi axborotni qabul 
qilish jarayonlari o‘rtasidagi qarama-qarshilik bartaraf etiladi. Bu o‘z navbatida 
"musobaqa" xolatlari bartaraf etilgan sinxron avtomatlarni qurishga imkon beradi. 
Ikki pog‘onali triggerlar ko‘pincha MS-triggerlar ("
master
"– xo‘jayin, 
"
slave
" – qul) yoki universal triggerlar deb ataladi va ikkilangan xarf (TT) bilan 
belgilanadi (5.3.9. rasm.). 
5.3.9. rasm. Ikki pog‘onali triggerning shartli belgilanishi 
Ikki pog‘onali trigger tuzilmasi bo‘yicha ixtiyoriy triggerlarni qurish 
mumkin. 
JK-
trigger. 
JK-
triggerlar - ikki pog‘onali universal sinxron trigger.
JK-
triggerning ishlash qonuni 5.3.5-jadvalda berilgan. Bu jadvaldan ko‘rinib turibdiki, 
J= K=1
bo‘lganda 
JK-
trigger sanoq rejimidek oldingi holatni invertirlasa, qolgan 
kombinatsiyalarda 
RS-
trigger kabi ishlaydi (4.2-jadvalga qaralsin). Bunda 
J
kirish 
yo‘li (inglizcha jerk – keskin ulash sÿzidan olingan) 
S
ga, 
K
kirish yo‘li (inglizcha 
kill – keskin uzish sÿzidan olingan) 
R
ga ekvivalentdir. 5.1.3.5-jadvalga binoan
JK-
triggerni 
RS-
trigger asosida chiqish yo‘llarini kirish yo‘llari bilan bog‘lash 
orqali olish mumkin. Bunda boshqarish sxemasini shunday tanlash lozimki, 
triggerning o‘zidagi kirish yo‘llarida bir vaqtda birlik signallari paydo bo‘lmasin. 
Natijada 
J = K = 1
bo‘lganida boshqarish sxemasi triggerni sanoq rejimida 
ishlashga majbur qiladi. 

---

102 
5.3.5-jadval 
n-
takt 
n+1-
takt 
K
n
 
J
n
 
Q
n+1
 
0 
0 
Q
n
 
1 
0 
0 
0 
1 
1 
1 
1 
n
Q
Asinxron 
JK-
triggerning sxemasi 5.3.10. rasmda berilgan. Faraz qilaylik, 
trigger birlik holatida bo‘lsin (
Q
=1, 
Q
=0). 
J=0, K=1
signal berilsa 
E
4
elementning 
chiqish yo‘lida nullik signal hosil bo‘ladi va bu signal ta’sirida trigger nullik 
holatiga o‘tadi. SHunga o‘xshash, 
Q
=0, 
Q
=1 da 
J=l, K=0
signallar ta’sirida trigger 
birlik holatiga o‘tadi. 
Triggerning kirish yo‘llarida bir vaqtning o‘zida 
J = 1, K = 1
signallari 
paydo bo‘lsa, trigger qanday holatda ekanligidan qat’iy nazar, u teskari holatiga 
o‘tadi. Masalan, 
Q = 1, 
Q
 = 0
bo‘lsin. Bu holda 
J = 1, K = 1
signallari paydo 
bo‘lsa, 
E
4
elementning chiqish yo‘lida nullik signal paydo bo‘ladi va, demak 
Q
= 1, Q = 0
. YA’ni, trigger nullik holatiga o‘tadi. Shunga o‘xshash, keyingi 
J = K = 1
signal berilishi bilan trigger teskari holatiga o‘tadi. 
5.3.10. rasm. Аsinxron JK-triggerning sxemasi. 
Q