|
E
1
E
2
93
RS-
triggerning ishlash qonuni 5.1.3.1.
jadvalda berilgan. VA-EMAS elementlari
asosida qurilgan
RS-
triggerning (5.3.2. rasm., "a") holatini o‘zgartirish uchun
uning kirish yo‘llariga invers (nullik) signallarni berish lozim. Hakikatdan ham
trigger nullik holatida bo‘lsa (
Q
= 0,
Q
= 1) uni birlik holatiga o‘tkazishga faqat
E
1
mantiqiy elementning yuqori kirish yo‘liga nullik signalini berish bilangina
erishish mumkim. Shu tufayli chizmada kirish yullari
R
va
S
simvollari bilan
belgilangan bo‘lib, inversiya belgisi triggerning inversiya (nullik) signallari orqali
boshqarilishini bildiradi.
Yuqorida ko‘rdikki, YOKI-EMAS va VA-EMAS elementlari asosida
qurilgan triggerning sxemalari bir-biridan unchalik farq qilmaydi va VA-EMAS
asosidan YOKI-EMAS asosga o‘tish uchun boshqarish signallarini invertirlash
kerak xolos.
5.3.1.jadval
R
S
Q
n+1
0
0
Q
n
1
0
0
0
1
1
1
1
X
YOKI-EMAS elementlari asosida qurilgan bir juft boshqarish yo‘llari
bo‘lgan asinxron triggerlar 5.3.1. rasm., "b" dagidek, VA-EMAS elementlari
asosida qurilganlari esa 5.3.2. rasm., "b" dagidek shartli belgilanadi.
5.3.2. rasm. VA-EMAS mantiqiy elementlar asosida qurilgan asinxron
RS-trigger chizmasi (a) va uning shartli belgilanishi (b)
94
Trigger asosiy va yordamchi qismlarga bo‘lingan to‘g‘ri to‘rtburchak
shaklida tasvirlanadi. Asosiy qismida
T
(trigger) simvoli joylashtirilsa, yordamchi
qismida trigger kirish yo‘llari va unda amalga oshiriladigan mantiqiy amallarning
shartli belgilari joylashtiriladi. Asosiy qismida ikkita chiqish yo‘llari (
Q
va
Q
)
ko‘rsatiladi. Odatda
Q
va
Q
simvollari yozilmaydi, invers, chiqish yo‘li
Q
ni
asosiy chiqish yo‘lidan ajratish maqsadida to‘g‘ri to‘rtburchakka halqacha orqali
ulanadi.
Sinxron RS-triggerlarda
sinxrosignal beriladigan qo‘shimcha kirish yo‘li
bo‘lib, bu kirish yo‘li axborot kirish yo‘llari (
R
va
S
) bilan VA mantiqi orqali
bog‘langan. Qo‘pincha sinxrosignal takt signali deb ham ataladi. Bunga binoan
"sinxron trigger" atamasi bilan bir qatorda "taktlanuvchi trigger" atamasi ham
ishlatiladi. Shunday qilib,
R
va
S
kirish yo‘llariga beriladigan axborot triggerga
faqat sinxrosignal berilganidagina kiritiladi.
Sinxrosignal orqali boshqariluvchi sinxron triggerning ishlash prinsipini bir
pog‘onali VA-EMAS mantiqiy elementlar asosida qurilgan sxema (5.3.3. rasm.)
misolida ko‘ramiz. Quyidagicha belgilashni qabul qilamiz. Sinxrosignal
berilguniga qadar har bir mantiqiy elementning holatini va kirish yo‘li
signallarining kiymatini “0” va “1” simvollari bilan belgilaymiz. Sinxrosignal
ta’siri mobaynidagi elementlarning holatini bu simvollarning kichik qavsga
olinganlari bilan, sinxrosignal ta’siri tamom bo‘lgandagi elementlarning holatini
esa bu simvollarning o‘rta qavsga olinganlari bilan belgilaymiz.
Faraz qilaylik, sinxrosignal berilmasidan oldin (
S = 0
) trigger nullik holatida
(
Q = 0
,
Q
=
1
) hamda triggerning axborot kirish yo‘llariga berilgan signallar
S = 1, R = 0
bo‘lsin.
S = 0
bo‘lganligi uchun
E
3
va
E
4
elementlarning chiqish
yo‘llaridagi signallar birlik kiymatiga ega (qavssiz simvollar).
95
5.3.3. rasm.. VA-EMAS mantiqiy elementlar asosida qurilgan sinxron
RS-trigger chizmasi.
Sinxrosignal berilganida (kichik qavs ichidagi simvollarga qaralsin) va
R
va
S
signallarining oldingi holati saqlanganida,
E
1
elementning chiqish yo‘li birlik
qiymatini saqlaydi,
E
3
elementning chiqish yo‘li esa nullik qiymatini oladi. Bu o‘z
navbatida
Q = 1
signalining paydo bo‘lishiga va
E
2
elementning kirish yo‘llarida
birlik signallarining mos kelishiga, ya’ni
Q
= 0
bo‘lishiga olib keladi. Sinxrosignal
olingandan so‘ng esa teskari bog‘lanish zanjirlaridan kelayotgan signallar evaziga
trigger birlik holatini (
Q = 1,
Q
= 0
) saqlaydi (o‘rtada joylashgan qavs ichidagi
simvollarga qaralsin). Triggerning bu holati keyingi sinxrosignallar berilguncha
(
R
va
S
signallarining qiymati sinxrosignallar orasidagi to‘xtamda o‘zgarsa ham)
o‘zgarmaydi.
Sinxrosignal orqali boshqariluvchi triggerning o‘ziga xos xususiyati
sinxrosignal ta’siri mobaynida
R
va
S
axborot signallarning o‘zgarishi trigger
holatining o‘zgarishiga olib kelishidir.
Sinxron
RS-
triggerning ishlash qonuni 5.3.2. jadvalda berilgan. Jadvalda
R
n
,
S
n
va
Q
n
- mashina vaqtining oldingi (
n-
nchi) taktidagi triggerning kirish va chiqish
yo‘llaridagi axborot signallarining qiymatlari,
Q
n+1
-
(n+1)-
nchi takt signali
(sinxrosignal) berilganida triggerning o‘tadigan holati. Bu erda
R
va
S
signallari
96
(
n+1
)nchi sinxrosignal ta’siri davomida o‘z qiymatlarini o‘zgartirmaydi deb faraz
qilinadi.
5.3.2. jadval
n-
takt
n+1
-takt
R
n
S
n
Q
n+1
0
0
Q
n
1
0
0
0
1
1
1
1
x
Sinxron triggerlar sinxronlanuvchi kirish yo‘llari qatori triggerni biror
holatga bevosita sinxrosignal bermasdan o‘tkazuvchi zanjirlarga ega. Bu
R
d
va
S
d
kabi belgilanuvchi ( d- inglizcha direct - to‘g‘ri, bevosita so‘zidan olingan) kirish
yo‘llari triggerni boshlang‘ich holatiga o‘tkazish uchun ishlatiladi. 5.3.3. rasmdagi
simvollar ustidagi inversiya belgisi (
d
R
va
d
S
) I-NE elementlari asosida qurilgan
triggerlarni bevosita boshqarish uchun invers (nul) signallar ishlatilishi lozimligini
ko‘rsatadi.
Sinxron triggerlar 5.3.4. rasm., "a" va "b"dagidek shartli belgilanadi. 5.3.4.
rasm., "a" da bir juft axborot kirish yo‘lli, 5.3.4. rasm., "
b
" da esa
VA
mantiqi bilan
bog‘langan ikki juft kirish yo‘lli triggerlar ko‘rsatilgan.
a) b)
5.3.4. rasm. Sinxron triggerdlarning shartli belgilanishi
97
Do'stlaringiz bilan baham: |
