Har bir tadkikotchi bajariladigan vazifaga karab u yoki bu tasnifdan foydalanadi. Eng keng tarqalgan tasniflar moddiy tarkibini o‘rganishga va cho‘kindi jinslar hosil bo‘lish sharoitlariga asoslangan

Bulaklarning shakli va dumaloqligi
Bulaklarning shakli va dumalokligi ularning kuchirilish jarayonlarini o‘rganish uchun muhim bo‘lgan belgilardir. Bu belgilar cho‘kindi okimlari yordamida kirrali va turli shakldagi bo‘laklarning abraziya, erish va saralanish jarayonlarida o‘zgarish darajasini eks ettiradi.

Bo‘laklarning shakli uzun, o‘rta va qisqa o‘qlarining o‘zaro nisbatlari bo‘yicha aniqlanadi. 1) bulaklarning har uchala o‘qlari o‘zaro teng yoki uzuni qisqasidan 1,5 martadan kam fark kiluvchi izometrik, 2) ikki o‘ki o‘zaro taxminan teng, uchinchisi ulardan 1,5 martadan ortik bulgan cho‘zinchoq, 3) bir o‘ki kolgan ikki o‘qidan 1,5 marta qisqa bo‘lgan yassi va 4) ikkinchi va uchinchi turlar orasidagi oralik - chuzinchok-yassi.

Chuzinchoq shaklda dumaloklangan bo‘laklar kuruklik suv okimlari, sferik shakllar esa havo oqimlari yotqiziqlariga xos bo‘lsa, yassi dumoloklangan bo‘laklar kirg‘oq to‘lqinlarining aylanma ishkalish kuchi tufayli vujudga keladi. Suvda tashilgan bo‘laklar odatda tirnalish izlari juyaklarisiz sillik yuzaga ega bo‘ladi. va
Shamol eroziyasi ikki XIL shakldagi bo‘laklarni vujudga keltiradi. Saltatsiya usulida tashiladigan mayda bo‘laklar sferik shaklga ega bo‘ladi. Yirik bulaklar yuzasi gomogen tarkibli bo‘lsa shamol taʼsirida silliklanadi, geterogen bulsa yuzasida turli chukurchalar payda bo‘ladi (132-rasm). Bunday bo‘laklar o‘zlari harakatlanmasada, ularning dumaloklanishi shamol uchirib keltirgan kumlarning zarbasi tufayli yuz beradi.

132-rasm. Granimda shamol eroziyasi tufayli hosil bo‘lgan chukurchalar.

133-rasm. Yarimdumaloqlangan gulaktoshlarning fotosurati.

Yukoridagi bayon etilgan fikrlardan kelib chiqqan holda bo‘laklarning dumaloklanish darajasini o‘rganishda bir o‘lchamdagi va mineral tarkibidagi bo‘laklar o‘zaro takkoslanishi kerak.

L.B.Ruxin (1961) bo‘yicha dumaloklanish darajasi besh balli shkalada aniklanadi: 1) dumaloklanmagan, o‘tkir uchli va kirrali - 0 ball; 2) yomon dumaloqlangan - burchaklari va kirralari ozrok tekislangan - 1 ball; 3) yarimdumaloqlangan - burchaklari va kisman kirralari yaxshi tekislangan - 2 ball, 4) dumaloqlangan - fakat birlamchi shaklining izlari qolgan - 3 ball, 5) yaxshi dumaloqlangan - birlamchi shakli saklanib kolmagan, butun sirti tekislangan sferik yoki ovoid shaklda - 4 ball (133-rasm).
Yaxshi dumaloqlangan bo‘laklar materiallarning bir necha bor kuchirib yotkizilishida yoki juda faol ishkalinishga ega bo‘lgan maxsus sharoitlarda vujudga kelishi mumkin. Bulaklarning bir necha bor kuchirilish jarayonlarida katnashganligini ularning o‘sish kobiklari bilan o‘ralganligidan bilsa bo‘ladi.